Adaptacja poddasza z wykorzystaniem wełny mineralnej

Przystosowując poddasze do celów mieszkalnych musimy pamiętać, że w starszych budynkach strych nie był planowany do zasiedlenia. Również w przypadku nowych budynków decyzje o wykorzystaniu poddasza powinny być podejmowane już na etapie projektowania. Przestrzeń budynku położona bezpośrednio pod połacią dachową różni się nie tylko skosami. Pod połacią dachową latem temperatura może dochodzić nawet do 60oC, natomiast zimą dach staje źródłem dużych strat ciepła. Może być przez niego oddawane do atmosfery nawet 25% całego, traconego w budynku ciepła.

Jednak zwiększone zapotrzebowanie na powierzchnie mieszkalne oraz niewątpliwy urok aranżacji pomieszczeń ze skosami powodują, że modne staje się adaptowanie poddaszy na cele mieszkalne a wełna mineralna i sucha zabudowa umożliwiają pokonanie, tych wydawałoby się, skrajnych warunków panujących na nieizolowanym strychu.

Dlaczego tak ważne jest użycie wełny mineralnej?
Adaptacja  poddasza w technologii suchej zabudowy to jedyny sposób stworzenia na strychu pełnowartościowych pomieszczeń użytkowych. Izolacja z wełny mineralnej gwarantuje właściwą dla tego typu pomieszczeń odporność ogniową, daje gwarancję utrzymania stałej temperatury przy zmiennych, zewnętrznych  warunkach pogodowych, wreszcie dobrze izoluje akustycznie. To są czynniki wymierne, fizyczne, tłumaczące dlaczego wełna mineralna jest niezastąpiona przy adaptacji poddasza na cele mieszkalne.

Co do estetyki, to można się przekonać jak interesujące efekty można osiągnąć na poddaszu zabudowując okładzinami z płyt gipsowo-kartonowych kryjących warstwy wełny mineralnej. Złamanie powierzchnie, przenikanie się różnych płaszczyzn, idealna gładkość ścian – to niektóre, charakterystyczne cechy suchej zabudowy, której nieodzownym elementem jest izolacja.

Dachy skośne ociepla się płytami i matami z wełny mineralnej: skalnej lub szklanej o małej gęstości i niskim współczynniku przewodzenia ciepła lambda (około 0,035-0,037 W/(mK)). Do ocieplania dachów skośnych stosuje się także płyty lub maty laminowane - powleczone folią aluminiową, która odbija ciepło i pełni rolę paroizolacji. Dachy takie można również ocieplić luźną wełną w postaci granulatu. Jest to pracochłonne i wymaga dodatkowych zabiegów stolarskich. Do krokwi trzeba bowiem przymocować przeźroczystą folię i poprzeczne listwy, dzięki którym granulat będzie dokładnie i równomiernie rozprowadzony.

Dostarczana przez producentów w rolkach wełna szklana jest w stanie skomprymowanym, tak że po rozcięciu opakowania na budowie, rozwinięta "puchnie" do zamówionej grubości. Paski wełny przycięte na długość 1,5-2 cm dłuższe niż odstęp w świetle między krokwiami zakleszczają się między krokwiami. To gwarancja dokładnego wypełnienia przestrzeni. Montaż wełny następuje poprzez stopniowe posuwanie się od dołu ku kalenicy dachu. Producenci wełny szklanej oferują również wełnę z przyklejoną jednostronnie folią aluminizowaną. Rozwiązanie takie pozwala na ułożenie między krokwiami (wzdłuż) wełny bez dodatkowej konieczności stosowania folii paroizolacyjnej. Rolka posiadając boczne zakłady z folii, przytwierdzane zszywkami do krokwi, tworzy po ułożeniu równą, jednorodną powierzchnię. Dla projektujących uwaga: należy zachować jednakowy odstęp między krokwiami, gdyż rolki takiej wełny produkowane są w module 800, 900, 1000, 1200 (wymiary w mm).

Płyty z wełny kamiennej przeznaczone do izolacji dachów skośnych produkowane są najczęściej w wymiarach 1000x500/600 mm. Zależnie od rozstawu krokwi można dopasować wyrób o odpowiedniej szerokości. W razie konieczności przycięcia płyty do wymiaru rozstawu krokwi wystarczy użycie zwykłego noża kuchennego. Jest to możliwe ze względu na lekkość płyt z wełny kamiennej (gęstość płyt wynosi ok. 30 kg/m3). Należy pamiętać o tym, że szerokość przyciętej płyty powinna być 2-3 cm większa niż szerokość rozstawu między krokwiami. Chodzi tu o wykorzystanie naturalnej sprężystości płyty, która po zamontowaniu jej między krokwiami bardzo dokładnie będzie przylegała bokami do belek krokwiowych nie przyczyniając się do powstania lokalnych mostków termicznych.

Wskazówki praktyczne
Do izolowania, z powodzeniem wykorzystywana jest wełna mineralna układana w dwóch warstwach, o grubości całkowitej nie mniejszej niż 20 cm. Wełna mineralna stanowi również dobrą izolację akustyczną. Padający deszcze może być zmorą mieszkańców zaadaptowanego poddasza, jeżeli izolacja akustyczna nie zostanie prawidłowo przeprowadzona w trakcie zabudowy poddasza. Te dwa elementy w dużej mierze zależą od właściwego ułożenia wełny mineralnej pomiędzy belkami konstrukcji więźby dachowej. Do tego celu stosowana jest mata z wełny mineralnej o grubości 150 mm oraz mata o grubości 50 mm. Układ dwuwarstwowy zlikwiduje mostki termiczne.
Dwuwarstwowe ocieplenie z wełny pozwala na:
- dowolne kształtowanie wynikającej z obliczeń łącznej grubości ocieplenia,
- ograniczenie ilości mostków termicznych,
- zwiększenie izolacyjności akustycznej,
- dodatkowe zabezpieczenie przeciwpożarowe głównych elementów nośnych dachu (krokwi, jętek).

Bardzo istotną rzeczą jest problem odprowadzenia pary wodnej. W przypadku gdy adaptujemy poddasze na cele mieszkalne musimy liczyć się z tym, że jego konstrukcja nie jest przygotowana na odprowadzenie zwiększonej ilości wilgoci, która zawsze powstaje w wyniku normalnego funkcjonowania człowieka i jego czynności (oddychanie, zużycie wody). Jest to bardzo istotny problem - nie spełnienie warunków odprowadzenia wilgoci może doprowadzić do jej gromadzenia się wewnątrz pomieszczenia, a w efekcie do powstania grzyba.  Aby się przed tym zabezpieczyć stosujemy tzw. folie paroizolacyjne - im grubsza folia tym mniej pary wodnej przepuszcza. Należy pamiętać o dokładnym ułożeniu folii, bez szpar i szczelin, przez które para wodna mogłaby się przedostać do termoizolacji. Folie paroizolacyjne umieszcza się pomiędzy warstwą ocieplenia a powierzchnią wykończenia sufitu, np. płytą gipsowo-kartonową. Mocowane są za pomocą taśmy klejącej, dwustronnej przyklejanej do stalowych profili nośnych.

Powszechnie i praktycznie jedynym materiałem do zabudowy poddasza są płyty gipsowo-kartonowe. Pełnią one rolę materiału osłonowego. Ich jest ich niewielki ciężar oraz szybki montaż. Płyty gipsowo-kartonowe mocujemy do belek za pomocą systemowych wieszaków i systemowych profili stalowych. Płyta g-k to specjalna konstrukcja, która przejmuje naprężenia rozciągające powstające przy zginaniu. Układ włókien w kartonie sprawia, że wytrzymałość płyt na zginanie w kierunku ich długości jest 3-krotnie większa niż w kierunku szerokości. Jedna strona płyty jest stroną licową, a na drugiej znajduje się napis identyfikujący rodzaj i grubość płyty.

Uwaga, na poddaszach stosujemy płyty typu ogniochronnego (tzw. GKF, oznaczone czerwonymi napisami) o grubości od 12,5 do 20 mm.  Płyty g-k nie są mocowane bezpośrednio do belek z konstrukcji więźby dachowej. Pracujący pod wpływem obciążeń i temperatury dach mógłby spowodować pękanie płyt, stąd do ich montażu używane są systemowe wieszaki, do których mocowane są profile główne CD. Unikalne właściwości gipsu gwarantują nie tylko szybkie wykonanie adaptacji strychu ale i długoletnie, bezproblemowe jego użytkowanie.

Zabudowa poddasza - kolejność prac
Prace, które należy wykonać podczas adaptacji poddasza muszą zostać zaplanowane i wykonywane w określonej kolejności. Właściwa organizacja pracy pozwoli na sprawny montaż i da w efekcie równą powierzchnię sufitu, skosów oraz krawędzi przy otworach okiennych. Prace podczas adaptacji strychu dzielimy na następujące etapy:

- izolowanie
- poziomowanie i montaż profili nośnych (głównych)
- montaż paroizolacji
- montaż okładziny

Podczas prac przygotowawczych ustalamy wymiary (w przekroju) belek konstrukcyjnych więźby dachowej - ich wysokość pozwoli nam na dobór grubości wełny mineralnej. Najczęściej stosowany układ izolacji to dwie warstwy -  podstawowa, wykonywana z wełny o grubości 150 mm i dodatkowa, umożliwiająca likwidację mostów cieplnych o grubości 50 mm. Łączna grubość wełny mineralnej, gwarantująca dobrą izolacje termiczna i akustyczną to 200 mm. Uwaga,  wełnę ściśle dopasowujemy do rozstawu belek. Każdorazowo ustalamy ich rozstaw w poszczególnych fragmentach połaci dachowej. W trakcie budowy dachu mogły nastąpić istotne odchylenia od zakładanego w projekcie rozstawu.

W przypadku użycia do izolacji mat z wełny mineralnej szklanej, zrolowaną wełnę rozkładamy na podłodze i docinamy używając do tego celu łaty metalowej lub profilu stalowego CD oraz ostrego noża. Ścisłe przyleganie materiału izolującego i jego wcześniejsze rozprężenie (wstrząśnięcie) to gwarancja dobrej izolacji. Wstrząśnięta wełna zwiększa swoją objętość ale i również uzyskuje pożądane parametry izolacyjne. W razie kłopotów z samoistnym utrzymywaniem się umieszczonej pomiędzy belkami wełny można podtrzymać ją zwykłym sznurkiem (lub żyłką) przyczepionym do drewnianych belek za pomocą tackera i zszywek. Niektórzy producenci, wytwarzający twardsze płyty z wełny mineralnej dystrybuują ja w postaci dociętych fabrycznie trójkątów. To dzięki ich naprzemiennemu układowi pomiędzy belkami krokwi minimalizowane są straty materiałowe (odcina się tylko rogi) i możliwe jest ich dokładne wpasowanie w wolna przestrzeń pod połacią dachową.

Do wykonania zabudowy poddasza potrzeba niewiele materiałów i narządzi. Oczywiście samodzielne zabudowywanie poddasza może nastręczać niewprawnej osobie pewnych trudności, szczególnie w  przypadku poziomowania profili w stosunku do ścian i siebie nawzajem. Niewątpliwie strych to wyzwanie dla majsterkowicza pragnącego izolować dach i samodzielnie montować płytę gipsowo-kartonową, jednak przy stosowaniu się do kilku podstawowych zasad, można samodzielnie przystosować strych do celów mieszkalnych.