Elektrośmieci, czyli odpady szczególnej troski

Chętnie z nich korzystamy, lubimy się nimi otaczać. Niestety, kiedy się zużywają – pozbywamy się ich jak śmieci. Tymczasem nie są to zwykłe odpady i bynajmniej nie powinny być tak traktowane. Ich los nie może być nam obojętny. Zgodnie z ustawą o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym, urządzenia, których działanie uzależnione jest od dopływu prądu elektrycznego lub od obecności pól elektromagnetycznych, poddawane są obowiązkowi zbierania, odzysku i recyklingu. Oznacza to, że wszystkie pralki, zmywarki, chłodziarko-zamrażarki, urządzenia klimatyzacyjne, mikrofalówki, odkurzacze, żelazka, tostery, a nawet świetlówki kompaktowe, po okresie użytkowania nie mogą zostać tak po prostu wyrzucone do śmieci. Powinny trafić do punktów odbioru odpadów elektrycznych, gdzie zostaną poddane procesowi recyklingu lub unieszkodliwiania. Dlaczego? Ponieważ zawierają trujące substancje, takie jak rtęć, kadm, związki bromu, ołów czy chrom.

Świetlówka w cieniu rtęci

Przykładowo, świetlówka kompaktowa zawiera toksyczną rtęć. Dlatego tak ważne jest bezpieczne utylizowanie zużytych lamp fluorescencyjnych. W tym celu, powinniśmy oddawać je do punktu skupu bądź wrzucać do przeznaczonych do tego celu kontenerów, które minimalizują ryzyko rozbicia i przeniknięcia toksycznych substancji do gleby i wody. Czemu więc świetlówkom kompaktowym udało się w ostatnich latach tak skutecznie wyprzeć z rynku popularne w XIX i XX wieku tradycyjne żarówki? Ponieważ zużywają ok. 5 razy mniej energii, a świecą nawet do 10 razy dłużej. Dzięki temu, że emitują mniejsze ilości dwutlenku węgla do atmosfery, w mniejszym stopniu również przyczyniają się do ocieplenia klimatu. Niestety ze względu na obecność rtęci nie można ich zaliczyć do grupy zwykłych odpadów komunalnych.

Świet(l)na alternatywa

Alternatywą dla szkodliwych świetlówek kompaktowych może być oświetlenie wykorzystujące bezpieczną technologię diod elektroluminescencyjnych (LED). To jedno z nowocześniejszych rozwiązań oświetleniowych ostatnich lat. Choć ma swoich zwolenników, to wciąż niewiele o nich wiemy. - "Diody elektroluminescencyjne są wytwarzane z materiałów półprzewodnikowych, a więc substancji krystalicznych" – wyjaśnia Maciej Wilczek, ekspert z firmy SKOFF, produkującej nowoczesne oświetlenie. – "W odróżnieniu od świetlówek kompaktowych, żarówki diodowe nie emitują promieniowania UV i mogą być eksploatowane co najmniej cztery razy dłużej. Mają nie tylko dużą żywotność, ale są również bardziej ekologiczne i energooszczędne. Z powodzeniem mogą zastąpić w naszych domach tradycyjne i mało ekonomiczne żarówki oraz rtęciowe lampy fluorescencyjne" - dodaje Maciej Wilczek.

Diody elektroluminescencyjne, choć mają wiele zalet, pozostają w cieniu świetlówek kompaktowych ze względu na niższą cenę zakupu tych ostatnich. Ale uwaga! Zakup świetlówki wcale nie będzie taki tani, gdy po okresie użytkowania, wyrzucimy ją do śmieci. Taki proceder obarczony jest bowiem karą grzywny w wysokości nawet 5 000 złotych. A zatem: albo postawimy na oświetlenie LED, albo pozbędziemy się odpadu zgodnie z prawem.

Obowiązki wynikające z ustawy

Mimo że ustawa ZSEiE obowiązuje w Polsce od lipca 2005 roku, to wciąż wiele osób nie wie dokładnie, jak postępować ze zużytym sprzętem oświetleniowym, AGD, RTV czy IT. Tymczasem odpowiedzialność spoczywa zarówno na producentach i importerach takich urządzeń, jak i ich użytkownikach. Zgodnie z prawem, producent, dystrybutor lub importer sprzętu zobowiązany jest umieścić na opakowaniu symbol przekreślonego kontenera na odpady oraz dołączyć do opakowania informację o skutkach, jakie dla środowiska i zdrowia ludzi niesie obecność niebezpiecznych substancji. Rok po wejściu ustawy w życie, konsument zyskał natomiast prawo do nieodpłatnego pozostawienia w sklepie starego sprzętu w ramach zakupu nowego urządzenia. Sklepy nie mają już jednak w obowiązku przyjmowania elektroodpadów w większych ilościach, a i klientom często nie uśmiecha się jechać do sklepu ze starym telewizorem czy mikrofalówką. Co zatem zrobić ze zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym? Może dać mu szansę na nowe życie?

Życie po życiu starych urządzeń

Sprzęt AGD/RTV zawiera substancje, które w powszechnym rozumieniu uznawane są za szkodliwe. Tymczasem w świetle nauki i technologii, ponad 90% tych składników da się ponownie wykorzystać do produkcji chociażby nowych urządzeń gospodarstwa domowego, żagli, mebli czy części do samochodów. Przetwarzaniem starych sprzętów zajmują się specjalne zakłady, w których urządzenia poddawane są procesom odzysku, recyklingu lub unieszkodliwiania. Jeśli w naszej okolicy nie ma żadnego zakładu przetwarzania lub do organizacji odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego, zużyty sprzęt możemy oddać na złom. Trzeba jednak sprawdzić, czy punkt złomu jest wpisany do rejestru zbierających zużyty sprzęt. Inną możliwością jest pozostawienie starego urządzenia w punkcie napraw sprzętu AGD/RTV. Dla wielu właścicieli takich warsztatów nasz sprzęt będzie kopalnią części zamiennych.

- "Niektóre stowarzyszenia lub instytucje organizują szeroko zakrojone akcje zbierania elektrośmieci, które mają walor nie tylko ekologiczny, ale również społeczny czy edukacyjny. Za zużyty sprzęt oferują wówczas konsumentom symboliczną sadzonkę lub kwiatek. Warto więc sprawdzić czy na terenie gminy będzie w najbliższym czasie organizowana podobna zbiórka zużytego sprzętu. To doskonała okazja, by pozbyć się zużytych baterii, świetlówek czy starego radia, a przy tym zrobić coś pożytecznego dla środowiska" – radzi Maciej Wilczek z firmy SKOFF, która w procesie produkcji oświetlenia przywiązuje wagę do odpowiedzialność za środowisko i efektywne wykorzystanie zasobów.

Zużyty sprzęt możemy:

•    oddać do punktu zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego;

•    oddać do zakładu przetwarzania lub do organizacji odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego;

•    odstawić do punktu skupu złomu, pod warunkiem, że ten punkt jest wpisany do rejestru zbierających zużyty sprzęt;

•    odnieść do sklepu – przy okazji zakupu nowego urządzenia;

•    zostawić w punkcie napraw sprzętu AGD/RTV;

•    pozostawić na zbiórce zużytego sprzętu organizowanych przez instytucje i stowarzyszenia ekologiczne, magistraty miast czy hipermarkety.