Izolacja termiczna i przeciwwilgociowa piwnic - jak wykonać skuteczną termoizolację fundamentu?

Wilgoć w piwnicach to problem dotyczący wielu domów, nawet jeśli mają dobrze ułożoną izolację przeciwwilgociową. Ściany i podłogi w piwnicy zawsze powinny mieć tego typu izolację.  W razie potrzeby, jeśli istnieje ryzyko zalewana wodą (np. podczas burzy), dom należy otoczyć drenażem. Jego rola polega na odprowadzeniu nadmiaru wody z gruntu i zmniejszeniu ciśnienia wody napierającej na ściany fundamentowe. Osuszając wilgotny teren wokół domu, drenaż zapobiega zawilgoceniu ścian przez wodę gruntową. Czasami jednak nawet w dobrze zaizolowanych piwnicach pojawia się wilgoć.  Aby zapobiec przedostawaniu się wody i wilgoci z gruntu do wnętrza domu, należy odpowiednio zabezpieczyć ściany i podłogę w piwnicy. Sposób, w jaki powinno się to zrobić, zależy od warunków gruntowo-wodnych panujących na danym terenie, głębokości posadowienia domu i, co zrozumiałe, od sumy, jaką jesteśmy w stanie na to przeznaczyć. Izolacji piwnic warto poświęcić sporo uwagi zarówno na etapie projektowania domu, jak i podczas jego budowy. Trzeba bowiem zdawać sobie sprawę, że naprawa źle ułożonej izolacji czy osuszanie mokrych ścian, pozbawionych izolacji, to przedsięwzięcie zarówno trudne jak i kosztowne.

Czytaj również: Jak fachowo izolować cokół fundamentowy?

 
Jeśli chodzi o wilgoć, to objawia się ona na różne sposoby: niekiedy na ścianach i podłodze wilgotnej piwnicy widać krople wody (tak zwane roszenie). Czasami są to kałuże oraz zacieki, powodowane przez wypływającą ze szczelin i pęknięć ścian wodę. Czasami w piwnicy jest wilgotno nawet jeśli woda nie jest widoczna. Oprócz przykrego zapachu świadczą o tym również: pleśń lub grzyby na ścianach, łuszczenie się farby lub odklejanie się tapet, ślady soli na ścianach i podłodze, odpadanie płytek lub odklejanie się wykładzin podłogowych, podnoszenie się posadzek drewnianych – bo pod wpływem wilgoci deszczułki drewniane pęcznieją i odklejają się. Zanim przystąpi się do usuwania wilgoci, trzeba najpierw ustalić przyczyny jej pojawienia. 

 
Mogą to być:
• wezbranie wody gruntowej,
• niewłaściwe odprowadzenie wody deszczowej,
• niewłaściwa izolacja przeciwwilgociowa,
• wady drenażu (niewłaściwe wykonanie, uszkodzenie lub niedrożność),
• inne, na przykład: zła wentylacja, niedokładnie zamontowane okna czy parapety.
 Tylko docierając do przyczyn zawilgocenia, można skutecznie osuszyć piwnicę lub przynajmniej ograniczyć występowanie wilgoci. Jeśli ich nie znajdziemy i zajmiemy się tylko skutkami, wilgoć będzie ciągle powracać.

Czytaj również: Jaka jest średnia głębokość przemarzania gruntów na terenie Polski

Wyróżniamy pionową i poziomą izolację piwnic. Izolacja pionowa chroni ściany piwnic przed wilgocią, wodą gruntową i opadową przesączającą się w gruncie przy ścianie. Powinna wystawać 30 cm ponad powierzchnię terenu. Choć izolowanie ścian piwnic kojarzy się przede wszystkim z zabezpieczaniem ich pionowej powierzchni, to nie jest ona wystarczająca, aby piwnice i ściany domu ponad poziomem terenu były suche: konieczne jest jeszcze ułożenie w ścianach izolacji poziomej. Izolacja pozioma chroni ściany przed kapilarnym podciąganiem wody. Układa się ją najczęściej w dwóch miejscach: na ławach fundamentowych i w ścianach piwnic pod stropem. Jeśli strop znajduje się poniżej powierzchni terenu, dodatkowo izolację układa się 30 cm nad poziomem terenu, czyli w miejscu, w którym powinno się zakończyć izolację pionową. Izolacja pozioma ułożona na ławach fundamentowych powinna być połączona z izolacją poziomą posadzki piwnicy.

 
Do izolacji przeciwwilgociowej stosuje się najczęściej papy, płynne materiały bitumiczne (emulsje, roztwory i lepiki asfaltowe oraz masy bitumiczne), folie płaskie i membrany, folie tłoczone, panele oraz membrany bentonitowe.

 
W domach jednorodzinnych zwykle stosujemy izolacje typu lekkiego lub średniego stosowane w przypadku posadowienia budynków powyżej zwierciadła wody gruntowej. Izolacja polega na pokryciu ścian powłokami z emulsji, mas dyspersyjnych asfaltowo-gumowych, bitumicznych lub folii PVC. Często jako dodatkowe zabezpieczenie izolacji właściwej stosuje się tzw. folię kubełkową, która dzięki przetłoczeniom jest odsunięta od ściany i umożliwia odprowadzenie wilgoci. Podłoże pod izolację musi być zagruntowane roztworem asfaltowym lub emulsją asfaltową, a izolacja powinna być zabezpieczona przed uszkodzeniami mechanicznymi.

O potrzebie termoizolacji pionowych ścian fundamentu mówi się najczęściej w kontekście budynków z piwnicą, która jest coraz częściej adaptowana na pomieszczenie użytkowe. Ta sama konieczność dotyczy także obiektów niepodpiwniczonych. Naczelna zasada mówi, że spód fundamentu powinien spoczywać poniżej strefy przemarzania, której poziom zmienia się w zależności od strefy klimatycznej Polski. Na przykład we wschodnich województwach może ona wynosić od 1,2 do 1,4 metra, natomiast w zachodniej części kraju 0,8 metra. W każdym z tych przypadków ściany fundamentu nadal są jednak narażone na temperatury spadające poniżej zera w wyższych warstwach gruntu. W przypadku niedostatecznej termoizolacji podziemnych części budynku strumień ciepła migruje przez ściany zewnętrzne pionowo w dół. Najlepszym rozwiązaniem na uniknięcie podwyższonych ubytków energii do gruntu jest stworzenie perymetrycznej izolacji fundamentu.

Jakie są metody ocieplenia fundamentu?

Podziemne części budynku muszą być zabezpieczone przed występującą w otaczającym je środowisku wilgocią i minusowymi temperaturami. W okresie zimowym woda zamarza, co może doprowadzić do rozsadzania fundamentu. Zastosowany układ hydroizolacji i termoizolacji powinien być więc szczelny, a ponadto odporny na obciążenia wywoływane parciem gruntu, jak również uszkodzenia przez korzenie czy gryzonie. Można wymienić trzy metody izolacji różniące się między sobą kolejnością następowania po sobie warstw hydroizolacji i termoizolacji. Pierwszym z nich jest układ, w którym termoizolacja jest stosowana od wewnętrznej strony fundamentu, natomiast hydroizolacja po jego zewnętrznej stronie. Takie rozwiązanie jest jednak niekorzystne, biorąc pod uwagę fakt, że grunt po zewnętrznej stronie budynku ma niższą temperaturę niż w strefie bezpośrednio pod budynkiem. Dlatego termoizolację fundamentu należy umieszczać zawsze od strony ścian zewnętrznych, co pozwoli ponadto zapewnić ciągłość ocieplenia, dzięki połączeniu jej z warstwą styropianu fasadowego. W drugim wariancie termoizolacja jest układana na folii paroizolacyjnej, a od strony gruntu tworzy się warstwę hydroizolacji, która chroni bezpośrednio styropian przed zawilgoceniem. Generuje to jednak ryzyko uszkodzenia hydroizolacji. Najbezpieczniejszym i najlepszym z punktu widzenia fizyki budowli rozwiązaniem jest izolacja perymetryczna, w której warstwa odpowiednio grubego i twardego materiału termoizolacyjnego pełni funkcję ochronną dla hydroizolacji, będącej newralgicznym zabezpieczeniem konstrukcji fundamentu. Często w takich przypadkach stosuje się styropian ekstrudowany lub płyty polistyrenowe, jednak tylko pod warunkiem, że posiadają one odpowiednią odporność mechaniczną i nienasiąkliwość.

Jak wykonać ocieplenie obwodowe fundamentu?

Prace należy rozpocząć od stworzenia funkcjonalnej izolacji przeciwwodnej. Hydrofobowe płyty EPS mocuje się klejem bitumicznym, który nie zawiera rozpuszczalników. Zaprawę należy nanosić punktowo, zgodnie z zaleceniami producenta. Niedopuszczalne jest stosowanie mocowań mechanicznych, które spowodowałyby uszkodzenie i przerwanie ciągłości izolacji. Płyty należy układać szczelnie, aby uniknąć mostków termicznych. Najlepiej w tym celu stosować płyty do termoizolacji fundamentu ze specjalnym frezem, jak np. Knauf Therm Expert Hydro 100 λ 36. Formowany metodą wtrysku pneumatycznego materiał posiada na krawędziach specjalnie wyprofilowany zamek typu Z, który umożliwia precyzyjne układanie płyt na styk. Doskonała odporność materiału na naprężenia ściskające CS ≥ 100 kPa sprawia, że można go stosować bezpośrednio do gruntu, bez użycia folii kubełkowej, nawet na głębokości 3 metrów. W przypadku, gdy fundament jest posadowiony na gruncie spoistym lub konieczne jest zastosowanie drenażu, zaleca się ułożenie na płytach warstwy rozdzielającej w postaci włókniny filtrującej. Na ich powierzchni wytłoczono drobnowymiarową siatkę, która ułatwia odprowadzanie wody. Włóknina z jednej strony zapobiega osadzaniu się gruntu na styropianie i zatykanie kanalików, a z drugiej – umożliwia kontrolowane odprowadzanie wody do kolektora obwodowego. Styropian zastosowany jako płyty drenażowe umożliwia spływ wody w ilości 0,3 l/s*m. Jednocześnie dzięki ciasno upakowanej strukturze granulek posiada optymalną nienasiąkliwość, dzięki czemu gwarantuje zachowanie stałych parametrów cieplnych na poziomie 0,036 W/mK. Tak wykonaną warstwę termoizolacji ścian fundamentowych należy połączyć z termoizolacją cokołu. Płyty Knauf Therm Expert Hydro można stosować do tworzenia izolacji również w tej strefie, ze względu na ich wysoką odporność na uszkodzenia mechaniczne i proste krawędzie, które ułatwiają obróbkę w narożach budynku. W ten sposób powstaje zwarta i ciągła warstwa termoizolacji, która gwarantuje trwałość fundamentu i radykalnie ogranicza straty energii cieplnej do gruntu.

 
Oprócz izolacji przeciwwilgociowej należy zadbać o izolację termiczną. Jeśli adaptujemy na pomieszczenia mieszkalne czy też rekreacyjne piwnice starych domów najkorzystniejszym rozwiązaniem jest położenie izolacji od strony zewnętrznej. Pozwala to wyeliminować mostki termiczne wokół otworów okiennych, w rejonie stropów, czy schodów. Najczęściej wymaga to jednak odkopania ścian, aż do ław fundamentowych. Jako izolację termiczną najlepiej jest zastosować frezowane płyty polistyrenu ekstrudowanego, ewentualnie styropianu grubości 10-15 cm. Przykleja się je do ścian podobnie jak w metodzie lekkiej-mokrej, ale nie na placki tylko całą powierzchnią. Następnie, w zaprawę klejową wtapia się siatkę z włókna szklanego. Przed zasypaniem wykopu warto jeszcze ułożyć ochronną folię wytłaczaną (czasami nazywaną kubełkową), która skutecznie zabezpieczy izolację przed kamieniami, korzeniami itp. Ważne jest dokładne połączenie warstwy ocieplenia z izolacją ścian parteru oraz właściwe wykonanie tzw. Kapinosu.

 
Mniej skutecznym rozwiązaniem jest ocieplenie ścian od strony wewnętrznej. Metoda może być opłacalna w domach z suchymi lub głębokimi piwnicami. Polega ona na dostawieniu do muru ścianki gipsowo-kartonowej. Ruszt mogą stanowić profile z blachy ocynkowanej, ale jeszcze lepsze będą dwa wzajemnie prostopadłe ruszty drewniane. Na powierzchni ściany powstaną wówczas bowiem co najwyżej punktowe mostki termiczne. Jako izolację stosuje się zwykle paroprzepuszczalny materiał, np. wełnę mineralną, o łącznej grubości przynajmniej 10 cm. Z reguły układa się również paroizolację, choć nie zawsze jest potrzebna (a czasami wręcz niewskazana, gdyż utrudnia naturalny przepływ powietrza wokół ścian). Na ruszt można położyć płyty gipsowo-kartonowe lub drewnianą boazerię. Niewskazane są wszelkie materiały o niewielkiej paroprzepuszczalności, np. panele z tworzyw sztucznych. Szczególną uwagę należy zwrócić na dokładne ocieplenie ościeży okiennych. Poza tym ważne jest ocieplenie wieńca stropowego (od strony zewnętrznej) przez doprowadzenie izolacji termicznej ścian parteru co najmniej 50 cm poniżej poziomu stropu.