„Termolokata – inwestycja w ciepły dom”

Stan termoizolacyjności budynków w Polsce na tle UE

Budynki, przemysł i transport to główni odbiorcy i użytkownicy energii. W Polsce około 40% całej zużywanej w kraju energii przypada na zużycie w budynkach, zarówno mieszkalnych, jak i innego przeznaczenia – szkoły, szpitale, biura, obiekty handlowe itp.
Z większości energii zużywanej w budynkach (75%) korzystają gospodarstwa domowe w budynkach mieszkalnych – dlatego przyjrzymy się bliżej temu sektorowi odbiorców energii.
W budynkach mieszkalnych znajduje się 13 milionów mieszkań. Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania wynosi 69,8 m2. W przeliczeniu na jedno mieszkanie zużycie energii w 2007 r. wyniosło 59 GJ. Ile to jest 59 GJ energii? Taka ilość energii odpowiada np. 1 600 litrom oleju opałowego czy też – w przybliżeniu – 2,5 tonom węgla. To sporo jak na jedno mieszkanie na rok.
Gospodarstwa domowe zużywają energię w różnych postaciach. Wszystkie gospodarstwa domowe zużywają energię elektryczną do oświetlenia, zasilania sprzętu AGD i RTV. Największy udział w zużyciu energii w budynkach mieszkalnych ma jednak ogrzewanie mieszkań. Stanowi ono 71,2% wszystkich mieszkaniowych potrzeb energetycznych. Ciepło do ogrzewania albo pobierane jest z sieci ciepłowniczej, albo wytwarza się je lokalnie w piecach lub kotłach centralnego ogrzewania, najczęściej opalanych węglem, gazem ziemnym lub olejem opałowym.

Rysunek 1.   Struktura zużycia energii w polskich gospodarstwach domowych wg jej przeznaczenia
Źródło: Efektywność wykorzystania energii w latach 1997-2007, GUS, Warszawa 2008.

Z powyższej statystyki wynika, iż średni wskaźnik zużycia energii na ogrzewanie 1 m2 powierzchni użytkowej mieszkania – uwzględniający budynki stare i nowe – wynosi ok. 170 kWh/m2rok. Jest to wskaźnik dość wysoki, gdy porówna się go ze wskaźnikami innych krajów europejskich oraz weźmie pod uwagę fakt, iż odnosi się on do całej powierzchni użytkowej mieszkań, podczas gdy w rzeczywistości zdarza się, że część tej powierzchni wyłączana jest z ogrzewania zimą. Właściciele domów jednorodzinnych często nie ogrzewają zimą wszystkich pomieszczeń z powodów oszczędnościowych. Gdyby to uwzględnić, realny wskaźnik zużycia energii na ogrzewanie budynków byłby w Polsce wyższy i można szacować, iż sięgałby co najmniej 200 kWh/m2rok. Statystykom umyka też fakt wykorzystywania do ogrzewania przez pewne niezamożne i nieświadome grupy odbiorców nie tylko drewna , ale również odpadów. Niestety, ich spalanie zanieczyszcza powietrze i  ma niekorzystny wpływ na zdrowie i środowisko.
Stosunkowo wysokie zużycie energii na ogrzewanie budynków mieszkalnych w Polsce spowodowane jest ich słabą termoizolacyjnością. Inne budynki, jak szkoły, szpitale itp., znajdują się w podobnym stanie termoizolacyjności jak budynki mieszkalne.
Choć w ciągu minionych 20 lat ogólny stan termoizolacyjności budynków istotnie się poprawił, w dalszym ciągu dużo jeszcze w tej dziedzinie zostało do zrobienia.

Tablica 1.   Obowiązujące w przeszłości i obecnie maksymalne dopuszczalne wartości współczynnika przenikalności cieplnej Umax elementów konstrukcji budynków

Źródło: www.termomodernizacja.com.pl – „Współczynnik przenikania ciepła U – historia”.

Stan termoizolacyjności budynków w Polsce
Standard energetyczny budynku zależy głównie od dostępnych technologii i wymagań prawnych obowiązujących na etapie jego budowy. Szczególnie dotyczyło to gospodarki centralnie sterowanej, w której nie można było wyjść ponad obowiązujące przepisy. W tablicy 1 pokazano historię zmian wymagań prawnych dotyczących termoizolacyjności budynków od lat 50. do dzisiaj.

 

Rysunek 2.  Wskaźniki zużycia energii na wytworzenie ciepła do ogrzewania budynku w Polsce w zależności od roku budowy i technologii budowlanej dominującej w danym okresie

Źródło: Opracowano na podstawie: www.energooszczednydom.net

 

Wymagania ochrony cieplnej budynków były bardzo liberalne w przeszłości, a technologie energooszczędnego budownictwa nie były dostępne. W efekcie ogrzewanie starych budynków liczących sobie 50 lat i więcej jest z reguły bardzo energochłonne. W budynkach młodszych, wybudowanych później, z zastosowaniem bardziej nowoczesnych technologii i pod rządami bardziej restrykcyjnych przepisów prawnych, zużycie energii na ogrzewanie porównywalnej powierzchni użytkowej budynku jest mniejsze. Wielkość zużycia energii w budynkach w zależności od okresu ich powstania, przedstawia rysunek 2.
Choć prawo wymaga, aby nowo wznoszone budynki były coraz lepiej izolowane cieplnie i coraz bardziej energooszczędne, to zarówno z rachunku ekonomicznego, jak i z doświadczenia wynika, iż przy obecnych cenach energii opłaci się oszczędzać energię do ogrzewania nawet w większym stopniu niż obecnie wymaga prawo (aktualne wymagania prawne przedstawione są w ostatnim wierszu tablicy 1).

Termoizolacyjność budynków w Polsce na tle innych krajów Unii Europejskiej
W latach 90. energochłonność ogrzewania budynków w Polsce należała do najwyższych w UE. Była o ponad 50% wyższa od średniej unijnej.
Szczęśliwie ta niekorzystna sytuacja systematycznie się poprawia. Dzieje się tak zarówno wskutek wprowadzania energooszczędnych technologii budowlanych w nowym budownictwie, jak i dzięki stopniowo przeprowadzanym remontom termomodernizacyjnym budynków starych.
Polska należy do unijnych liderów poprawy efektywności energetycznej ogrzewania mieszkań. Średni wskaźnik poprawy efektywności ogrzewania budynków w całej UE był w  omawianym okresie pięciokrotnie niższy niż wskaźnik osiągnięty w Polsce. Zawdzięczamy to przede wszystkim  temu, że startowaliśmy z bardzo złej pozycji – jeszcze na początku lat 90. ogrzewanie budynków w Polsce należało do najbardziej energochłonnych w Europie.

Rysunek 3. Zużycie ciepła do ogrzewania przypadające na m2 powierzchni użytkowej budynków w krajach UE w latach 1997 i 2006
Źródło: P. Boonekamp, „Trends and policies for space heating in the EU-27” – Konferencja „Energy Efficiency in Buildings - Improving the database”, Berlin, 29 maja 2008 - w ramach projektu Odyssee-MURE należącego do programu Intelligent Energy Europe.

Mimo widocznego postępu ciągle jeszcze mamy sporo do zrobienia w tym zakresie. W dalszym ciągu energochłonność ogrzewania w Polsce jest znacząco wyższa od najlepszych wskaźników europejskich (np. ponad dwukrotnie wyższa niż w Holandii).

Jak dołączyć do najlepszych albo ich przegonić?
Znaczna część starych budynków pozostaje niewyremontowana. Ściany tych budynków nie zostały ocieplone. Straty ciepła w takich budynkach są duże, a koszty ich ogrzewania wysokie.

Rysunek 4. Średnie tempo zmian zużycia ciepła do ogrzewania budynków
Źródło: P. Boonekamp, B. Lapillonne, „Highlights on indicators for buildings in the EU-27”  - Monitoring of Energy Demand Trends and Energy Efficiency in the EU Berlin 2008.

Czy wiesz, że...
Analizy przeprowadzane w ramach programów UE wykazały, że od 1997 r. zużycie ciepła na ogrzewanie 1 m2 powierzchni użytkowej budynków malało w Polsce średnio o około 5% rocznie.

Zapamiętaj!
TERMOLOKATA – to pieniądze wydane na poprawę stanu energetycznego budynku. Ta inwestycja przynosi większe zyski niż zwykła lokata, ponadto zapewnia komfort.

Główne przyczyny strat ciepła w budynkach
Energia w postaci ciepła (albo latem chłodu), którą zużywamy do ogrzewania (albo chłodzenia) budynku, nie znika, tylko przenika na zewnątrz przez ściany, dach, stropy piwnic, okna oraz kanały wentylacyjne.
Przenikanie ciepła przez ściany i słabo izolowane stropy lub dachy, nieszczelne i przepuszczające ciepło okna oraz nieoptymalna wentylacja to najczęściej występujące w budynkach przyczyny nadmiernych strat ciepła.
Straty ciepła w budynkach można znacząco zmniejszyć poprzez działania termomodernizacyjne. Dzięki temu zmniejsza się zużycie energii, a tym samym koszty, jakie trzeba ponosić na ogrzewanie budynku.

Źródło: Termomodernizacja budynku – wydawnictwo w ramach Programu Dom Przyjazny.

W Polsce od 1998 roku inwestowanie w przedsięwzięcia termomodernizacyjne wspierane jest finansowo przez państwo. Zasady tego wsparcia określa obecnie ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów – w skrócie ustawa termomodernizacyjna.

Przedsięwzięcie termomodernizacyjne
Przedsięwzięcie to ma na celu zmniejszenie zapotrzebowania na energię cieplną, a w szerszym pojęciu – zmniejszenie zużycia energii pierwotnej paliw na cele ogrzewania budynku i przygotowania ciepłej wody użytkowej.
Przedsięwzięcia termomodernizacyjne obejmują zarówno poprawę izolacji cieplnej budynków, jak i poprawę rozwiązań technicznych oraz funkcjonowania systemów ogrzewania i wentylacji, oraz wykorzystanie odnawialnych źródeł energii.
Według wspomnianej ustawy do przedsięwzięć termomodernizacyjnych zaliczamy:
>>    ulepszenia, dzięki którym następuje zmniejszenie zapotrzebowania na energię zużywaną do ogrzewania budynków i podgrzewania wody użytkowej – np.: obłożenie ścian zewnętrznych budynku warstwą izolacji termicznej, wymiana okien, instalacja rekuperatora dla odzysku ciepła ze zużytego powietrza wentylacyjnego itp.;
>>    ulepszenia, dzięki którym ulegają zmniejszeniu straty energii pierwotnej w lokalnym źródle ciepła i lokalnej sieci ciepłowniczej, np.: wymiana kotła na nowoczesny, o wysokiej sprawności, jednoczesne wytwarzanie energii elektrycznej wraz z wytwarzaniem ciepła do ogrzewania (wysokosprawna kogeneracja), zastosowanie rur preizolowanych w lokalnej sieci ciepłowniczej itp.:
>>    zamianę ogrzewania indywidualnego na sieciowe poprzez przyłączenie budynku do scentralizowanego źródła ciepła i likwidację lokalnego źródła ciepła;
>>    zastosowanie odnawialnych źródeł energii do ogrzewania budynku i podgrzewania wody użytkowej, np.: montaż na dachu budynku kolektorów słonecznych do zasilania układu podgrzewania wody użytkowej, czerpanie ciepła niskotemperaturowego z gruntu poprzez zastosowanie pompy ciepła itp.
Pieniądze wydane na termomodernizację zwracają się poprzez mniejsze wydatki na ogrzewanie. Rozmiar termolokaty, a co za tym idzie, również wielkość oszczędności na kosztach ogrzewania zależą od zakresu termomodernizacji i od zastosowanych rozwiązań technicznych. Potrzebne działania techniczne, ich koszty i oszczędności na kosztach ogrzewania określa analiza techniczno-ekonomiczna nazywana audytem energetycznym. Lista audytorów energetycznych dostępna jest na stronie www.zae.org.pl.

Audyt energetyczny
Audyt energetyczny stanowi opracowanie określające szczegółowy zakres oraz parametry techniczne i ekonomiczne przedsięwzięcia termomodernizacyjnego. Audyt ma na celu wskazanie optymalnego wariantu przedsięwzięcia termomodernizacyjnego. Optymalne rozwiązanie wybierane jest pod względem oszczędności energii oraz kosztów realizacji. Audyt zawiera założenia do projektu budowlanego dla realizacji przedsięwzięcia termomodernizacyjnego.
Audyt energetyczny jest niezbędny podczas ubiegania się podmiotu o kredyt i  premię termomodernizacyjną.
Jeśli chcemy skorzystać ze wsparcia finansowego w postaci premii termomodernizacyjnej, audyt energetyczny i zaplanowane przedsięwzięcie termomodernizacyjne musi spełniać wymogi formalne ustawy o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych i remontów. Zapewni nam to licencjonowany audytor energetyczny.
 
Premia termomodernizacyjna
Premia termomodernizacyjna ma charakter wsparcia finansowego ze strony państwa dla podmiotów realizujących przedsięwzięcia termomodernizacyjne. Premia jest przyznawana przez Bank Gospodarstwa Krajowego ze środków Funduszu Termomodernizacji i Remontów. Premia stanowi 20% kwoty kredytu przyznanego i wykorzystanego dla sfinansowania przedsięwzięcia termomodernizacyjnego.
O premię termomodernizacyjną mogą się ubiegać wszystkie podmioty, bez względu na status prawny. W ustawie termomodernizacyjnej wszystkich potencjalnych beneficjentów traktuje się na równi – każdy podmiot może ubiegać się o premię termomodernizacyjną, tj. osoby fizyczne, w tym właściciele domów jednorodzinnych, osoby prawne, spółdzielnie mieszkaniowe, wspólnoty mieszkaniowe itp.
Warunkiem otrzymania premii termomodernizacyjnej jest to, aby zrealizowane przedsięwzięcie przyniosło określone w ustawie oszczędności energii, skutkowało zmniejszeniem kosztów zakupu ciepła lub aby przedsięwzięcie polegało na zastosowaniu odnawialnego źródła energii.
Popularne przedsięwzięcia termomodernizacyjne
Działania najczęściej przeprowadzane przy wsparciu ze środków Funduszu
Termomodernizacji i Remontów to:
>>    docieplanie ścian zewnętrznych i stropów,
>>    wymiana okien,
>>    wymiana lub modernizacja systemów grzewczych.
Znaczące oszczędności energii można też osiągnąć poprzez odzysk ciepła z powietrza wentylacyjnego. Jednak należy zaznaczyć, że w istniejących budynkach jest to przedsięwzięcie dość kosztowne i często technicznie trudne do zrealizowania.
Zawsze warto rozważyć możliwość wykorzystania energii z odnawialnego źródła. Może to być opłacalne zarówno dla inwestora, jak i dla środowiska oraz klimatu.
Włączenie powyższych opcji do zakresu termomodernizacji jest ze wszech miar godne polecenia, jeśli tylko jest to opłacalne ekonomicznie.
Dla osiągnięcia zamierzonej poprawy efektywności wykorzystania energii, w tym poprawy efektywności ogrzewania budynków, Unia Europejska wprowadziła szereg regulacji prawnych, które określają zakres praw i obowiązków państw członkowskich i indywidualnych podmiotów gospodarczych przy realizacji działań skutkujących zmniejszeniem zużycia energii. Niektóre z tych regulacji bezpośrednio związane są z termomodernizacją budynków. Regulacje unijne stopniowo przenoszone są na grunt prawa polskiego. Razem z oryginalnymi polskimi rozwiązaniami prawnymi (ustawa o wspieraniu termomodernizacji i remontów) mają doprowadzić do poprawy stanu budynków i ich energooszczędności.

Zapamiętaj!
Można dużo zaoszczędzić na kosztach ogrzewania:
>    ociepl – zaizoluj termicznie ściany, stropy i poddasze,
>    zadbaj o stolarkę okienną i drzwiową,
>    załóż wymiennik ciepła na wentylacji,
>    wymień źródło ciepła,
>    przeprowadź regulację instalacji ogrzewania – ogrzewaj te pomieszczenia, których używasz, i wtedy, kiedy ich używasz,
>    sprawdź, co jeszcze możesz zrobić, żeby zmniejszyć swoje rachunki za energię.
Pozwoli Ci to zaoszczędzić nawet połowę pieniędzy, które wydajesz na ogrzewanie!

Certyfikaty energetyczne budynków
Przede wszystkim musi być wiadomo, czy budynek jest energooszczędny czy wręcz przeciwnie – energożerny. Tak jak przy kupnie samochodu zużycie paliwa na 100 km przesądza o kosztach eksploatacji i wolimy, aby nasz samochód spalał jak najmniej paliwa, tak i w przypadku domu zużycie energii do ogrzewania stanowi o kosztach jego eksploatacji. W przypadku samochodu na ogół dobrze wiadomo, ile on „pali na setkę”, bo to jest napisane w jego charakterystyce technicznej, natomiast w przypadku domów poziom energochłonności tak oczywisty już nie jest. Na oko trudno go ocenić. Stąd powstał pomysł, aby budynkom przydzielać certyfikaty energetyczne pokazujące, jaki jest poziom ochrony cieplnej danego budynku, a co za tym idzie, jakie jest jednostkowe zapotrzebowanie czy też zużycie energii związane z jego ogrzewaniem zimą i ewentualnie chłodzeniem latem. Pomysł ten przeniosła na grunt prawa unijna dyrektywa w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (Energy Performance of Buildings Directive 2002/91/WE – w skrócie Dyrektywa EPBD). Dyrektywa EPBD została wdrożona i obowiązuje w Polsce od 1 stycznia 2009 r., nakładając od tego czasu na wynajmującego bądź sprzedającego budynek lub choćby znajdujący się w nim lokal obowiązek przedstawienia świadectwa charakterystyki energetycznej budynku. Konieczne jest sporządzenie takiego świadectwa nie tylko dla nowych budynków, ale też dla tych, w których charakterystyka energetyczna w  wyniku przebudowy, remontu lub termomodernizacji uległa zmianie.

Termomodernizacja w polskim prawie
Termomodernizacja budynków już od ponad 10 lat jest w Polsce wspierana przez państwo na mocy prawa. Jest ona jak dotychczas jedynym istotnym elementem polityki państwa na rzecz energooszczędnych budynków. Z dniem 19 marca 2009 r. weszła w życie nowa ustawa o wspieraniu termomodernizacji i remontów, która zastąpiła dotychczasową ustawę o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych obowiązującą od 1998 r.

Prawo
Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów (DzU Nr 223 poz. 1459).

Ustawa wprowadza premie dla inwestorów realizujących przedsięwzięcia termomodernizacyjne i remontowe oraz określa zasady przyznawania tych premii. Premie przyznawane są w celu udzielenia pomocy finansowej inwestorom realizującym takie przedsięwzięcia.

Premie na przeprowadzenie termomodernizacji przyznaje Bank Gospodarstwa Krajowego ze środków Funduszu Termomodernizacji i Remontów (FTiR). Warunkiem skorzystania z premii jest zaciągnięcie kredytu w banku komercyjnym na pokrycie kosztów realizacji inwestycji. Część zaciągniętego kredytu spłacana jest ze środków FTiR, co stanowi pomoc finansową dla inwestora.
Premia termomodernizacyjna należy się inwestorowi w wysokości 20% wykorzystanej części kredytu, ale nie może być większa niż 16% kosztów poniesionych na realizację przedsięwzięcia. Nie może też przekraczać wartości dwuletnich, przewidywanych w audycie, oszczędności kosztów energii.
Podstawą przyznania premii termoodernizacyjnej są wyniki audytu energetycznego. Premia termomodernizacyjna przysługuje, jeśli z audytu energetycznego wynika, że realizacja przedsięwzięcia termomodernizacyjnego spowoduje:
>>    zmniejszenie rocznego zapotrzebowania na energię do ogrzewania budynków i podgrzewania wody użytkowej:
–    w budynkach, w których modernizuje się wyłącznie system grzewczy – o co najmniej  10%,
–    w budynkach, w których po 1984 r. przeprowadzono modernizację systemu grzewczego – o co najmniej 15%,
–    w pozostałych budynkach – o co najmniej 25% lub
>>    zmniejszenie rocznych strat energii w sieciach ciepłowniczych i zasilających je lokalnych źródłach ciepła o co najmniej 25% lub
>>    zmniejszenie rocznych kosztów pozyskania ciepła w wyniku likwidacji lokalnego źródła ciepła i przyłączenia budynku do źródła scentralizowanego o co najmniej 20 % lub
>>    zamianę źródła energii na źródło odnawialne lub zastosowanie wysokosprawnej kogeneracji – w tym przypadku bez wymaganego minimalnego limitu osiągniętych efektów.

Środki przyznane przez BGK na termomodernizację budynków w latach 1999 – 2008
Otrzymane wsparcie zwiększa liczbę przeprowadzanych termomodernizacji i remontów budynków w skali kraju.
W 2008 r. BGK wypłacił 3213 premii termomodernizacyjnych. Średnia wartość premii kształtuje się na poziomie 60 tys. zł.

W sumie w skali kraju w 2008 r. wypłacono 187,4 miliona zł z funduszu termomodernizacyjnego w formie premii dla inwestorów.

Większość z tych środków (93%) wypłacono na wsparcie termomodernizacji budynków wielorodzinnych,  tylko 6% wzięły samorządy na termomodernizację budynków użyteczności publicznej. Pozostałe przedsięwzięcia, w tym termomodernizacja budynków jednorodzinnych, stanowiły zaledwie 1% ogólnej sumy środków wypłaconych z  funduszu termomodernizacyjnego BGK.

Ustawa nie pozwala na wielokrotne premiowanie tego samego przedsięwzięcia, stwierdzając, że kredyt nie może być przeznaczony na sfinansowanie prac, na które zaciągnięto inny kredyt, do którego przyznana została premia termomodernizacyjna bądź remontowa, lub jeśli uzyskano już środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej.
W nowej ustawie zrezygnowano z wymogów dotyczących długości okresu kredytowania i wysokości minimalnego udziału własnego. Co bardzo ważne dla inwestorów indywidualnych, nowa premia termomodernizacyjna jest zwolniona z podatku dochodowego (art. 21 ust. 1 pkt 133 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

Audyt energetyczny budynku
Wyniki audytu energetycznego przesądzają o tym, czy inwestorowi przysługuje premia termomodernizacyjna, czy też nie.
Dlatego:
1. zakres i forma audytu jest regulowana przez prawo,
 2. audytor musi mieć odpowiednie kwalifikacje i uprawnienia,
 3. wynik audytu jest weryfikowany w sposób określony przez odrębne przepisy.

Prawo
1. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 17 marca 2009 r. w sprawie szczegółowego zakresu i form audytu energetycznego oraz części audytu remontowego, wzorów kart audytów, a także algorytmu oceny opłacalności przedsięwzięcia termomodernizacyjnego (Dz.U. Nr 43 poz. 346).
2. Ustawa z dnia 19 września 2007 r. o zmianie ustawy – Prawo budowlane (DzU Nr 191 poz. 1373).
3. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 17 marca 2009 r. w sprawie szczegółowego sposobu weryfikacji audytu energetycznego i części audytu remontowego oraz szczegółowych warunków, jakie powinny spełniać podmioty, którym Bank Gospodarstwa Krajowego może zlecać wykonanie weryfikacji audytów, opisuje postępowanie weryfikacyjne (DzU Nr 43 poz. 347).

Wymagania prawne dotyczące poziomu ochrony cieplnej budynków
Zarówno nowo wznoszone jak i poddawane przebudowie budynki muszą spełniać wymagania prawne w zakresie energochłonności ogrzewania, chłodzenia, wentylacji i przygotowywania ciepłej wody użytkowej. Wymagania te określa rozporządzenie Ministra Infrastruktury wydane na mocy ustawy Prawo budowlane.

Prawo
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, wraz z nowelizacją tego rozporządzenia z dnia 6 listopada 2008 r., która obowiązuje od 1 stycznia 2009 r. i jest dostosowaniem rozporządzenia do regulacji wprowadzonych przez Dyrektywę EPBD (Dz.U. 2008 Nr 201 poz. 1238).

Rozporządzenie to określa wymagania co do zakresu ochrony cieplnej budynków, wyznaczając dopuszczalne wartości:
–    wskaźników sezonowego zapotrzebowania na ciepło,
–    współczynników przenikania ciepła dla ścian, stropów i okien, świetlików, drzwi i bram,
–    maks. powierzchni okien oraz ścian szklonych,
–    oporu cieplnego warstw podłogowych,
–    temperatury wewnętrznej powierzchni przegród,
–    współczynnika przenikania powietrza przez przegrody zewnętrzne.

Ramy organizacyjne dla realizacji przedsięwzięć termomodernizacyjnych (mapa drogowa dla inwestora)

Przy realizacji przedsięwzięcia termomodernizacyjnego inwestor ma prawo skorzystać z przysługującej mu na mocy ustawy premii termomodernizacyjnej, ale oczywiście nie ma takiego obowiązku. Jeśli inwestor nie jest zainteresowany premią termomodernizacyjną, wtedy nie musi poddawać się rygorom ustawy termomodernizacyjnej.
Gdy inwestor chce uzyskać premię termomodernizacyjną, musi spełnić wymogi formalne określone w ustawie o wspieraniu termomodernizacji i remontów.
Podstawowym wymogiem jest wykonanie przed termomodernizacją audytu energetycznego budynku. Inwestor musi zamówić taki audyt u audytora posiadającego odpowiednie kwalifikacje oraz wymagane uprawnienia potwierdzone przez oficjalną akredytację.

Koszt audytu wykonanego dla domu jednorodzinnego to 1 do 2 tys. zł. Tego kosztu nie unikniemy; dobry audyt to podstawa dalszych działań, a skoro tak, to czemu nie skorzystać z premii termomodernizacyjnej? Uzyskanie dodatkowego wsparcia nie jest trudne. Wystarczy przejść składającą się z kilku kroków ścieżkę procedury formalnej, która prowadzi do jej uzyskania.

ŚCIEŻKA PROCEDURY UZYSKANIA PREMII TERMOMODERNIZACYJNEJ

KROK 1

Pierwszym krokiem, jaki należy wykonać w celu otrzymania premii termomodernizacyjnej, jest przeprowadzenie audytu energetycznego budynku. Dokument ten określa m.in.: zakres termomodernizacji, który może być objęty pomocą w ramach ustawy, jednostkowy oraz całkowity koszt realizacji przedsięwzięcia, kwotę możliwego do uzyskania kredytu oraz premii termomodernizacyjnej.
Rozporządzenie w szczegółowy sposób precyzuje, z jakich części składa się audyt, a mianowicie ze strony tytułowej, karty audytu energetycznego budynku, wykazu dokumentów i danych źródłowych, inwentaryzacji techniczno-budowlanej, oceny stanu technicznego budynku, zestawienia wskazanych rodzajów ulepszeń i przedsięwzięć termomodernizacyjnych, dokumentacji wykonania kolejnych kroków, algorytmu oceny opłacalności proponowanych przedsięwzięć oraz opisu technicznego, niezbędnych szkiców i przedmiarów robót optymalnego wariantu termomodernizacyjnego przewidzianego do realizacji.
Inwentaryzacja techniczno-budowlana powinna zawierać między innymi: ogólne dane techniczne, co najmniej uproszczoną dokumentację techniczną, opis techniczny podstawowych elementów budynku, charakterystykę energetyczną budynku, charakterystykę systemu grzewczego, charakterystykę systemu ciepłej wody użytkowej, charakterystykę węzła cieplnego, charakterystykę systemu  wentylacji, charakterystykę instalacji gazowej oraz przewodów kominowych, charakterystykę instalacji elektrycznej.
Audyty energetyczne może wykonywać jedynie akredytowany audytor. Wykaz osób upoważnionych do przeprowadzenia audytu znajduje się na stronie:
www.zae.org.pl.

Banki kredytujące, obsługujące klientów indywidualnych:
1. Bank BPH SA
2. Bank DnB NORD Polska SA
3. Bank Millennium SA
4. Bank Ochrony Środowiska SA
5. Bank Pekao SA
6. Bank Pocztowy SA
7. Bank Polskiej Spółdzielczości SA
8. Bank Zachodni WBK SA
9. Gospodarczy Bank Wielkopolski SA
10. ING Bank Śląski SA
11.Krakowski Bank Spółdzielczy
12. Kredyt Bank SA
13. Mazowiecki Bank Regionalny SA
14. Nordea Bank Polska SA
15. PKO BP SA

Banki kredytujące, obsługujące klientów instytucjonalnych:
1. Bank Ochrony Środowiska SA
2. Bank Polskiej Spółdzielczości SA
3. Gospodarczy Bank Wielkopolski SA
4. Krakowski Bank Spółdzielczy
5. Mazowiecki Bank Regionalny SA

KROK 2
Mając przygotowany audyt energetyczny budynku, możemy przystąpić do wyboru banku udzielającego kredytów termomodernizacyjnych.
Aktualizowana lista banków kredytujących dostępna jest na stronie:
 www.bgk.com.pl.
Podczas wyboru banku kredytującego należy wziąć pod uwagę przede wszystkim wartość stopy procentowej oraz oferowany przez bank sposób spłaty kredytu, tj. wielkość i rozłożenie w czasie rat kredytowych i odsetek. Warto pamiętać, że im większy kredyt, tym większe możliwości negocjacji z bankiem. Istotne będą także wymagania proceduralne, np. termin złożenia projektu budowlanego.

KROK 3
Następnie należy złożyć w banku kredytującym wniosek o udzielenie kredytu na realizację przedsięwzięcia termomodernizacyjnego, do którego załącza się:
1) wniosek o przyznanie premii termomodernizacyjnej,
2) audyt energetyczny oprawiony w okładkę formatu A4, w sposób uniemożliwiający jego zdekompletowanie,
3) czasem bank kredytujący już na etapie przyjmowania wniosku o udzielenie kredytu może zażądać od nas projektu budowlanego dla planowanego przedsięwzięcia (w zależności od banku).
Bank kredytujący ocenia naszą zdolność kredytową i jeśli jest zainteresowany udzieleniem nam kredytu, zawieramy z nim wstępną umowę kredytową. Bank Kredytujący przesyła otrzymane od nas dokumenty do Banku Gospodarstwa Krajowego (BGK).
Gdy BGK dysponuje wolnymi środkami na koncie Funduszu Termomodernizacji i Remontów, w terminie 30 dni roboczych od daty otrzymania z banku kredytującego kompletu wymaganych i prawidłowo sporządzonych dokumentów i po przeprowadzeniu analizy formalnoprawnej oraz dokonaniu weryfikacji audytu BGK podejmuje decyzję w sprawie przyznania lub odmowy przyznania premii. Weryfikację audytu BGK dokonuje samodzielnie lub zleca wykonanie takiej weryfikacji innym
podmiotom.

KROK 4
BGK zawiadamia bank kredytujący, a za jego pośrednictwem inwestora, o podjętej decyzji o przyznaniu i wysokości premii lub odmowie jej przyznania.
W przypadku braku środków na koncie FTiR, BGK zawiadamia o wstrzymaniu rozpatrzenia wniosku. BGK na bieżąco monitoruje stan środków na koncie Funduszu i w przypadku gdy te zaczynają się kończyć, informuje banki kredytujące, by nie przyjmowały więcej wniosków. Gdy pieniądze w Funduszu się pojawią, BGK informuje banki kredytujące o wznowieniu procedury
przyjmowania wniosków.

KROK 5
W przypadku decyzji pozytywnej lokalny bank udziela kredytu termomodernizacyjnego. W dniu uruchomienia pierwszej transzy kredytu Bank Kredytujący pobiera od inwestora i przekazuje do BGK prowizję z tytułu przyznania premii, która wynosi 0,6% kwoty przyznanej premii. Prowizja nie podlega zwrotowi. W przypadku spełnienia warunków do wypłaty premii BGK przekazuje premię na rachunek wskazany przez bank kredytujący. Bank kredytujący zalicza przekazaną premię na spłatę części wykorzystanego kredytu.
Teraz inwestor może już bezpiecznie przystępować do  realizacji przedsięwzięcia.

KROK 6
Mając przyznaną premię, można przystąpić do realizacji przedsięwzięcia termomodernizacyjnego. W tym celu należy opracować projekt techniczny termomodernizacji. Projekt ten powinien być zgodny z zaleceniami audytu energetycznego, co musi być potwierdzone odpowiednim oświadczeniem wykonawcy projektu. Gdy jest to wymagane przez prawo budowlane, należy również uzyskać pozwolenie na budowę, które potem będziemy musieli przedłożyć bankowi kredytującemu. Następnie – kupując potrzebne materiały i urządzenia oraz zatrudniając odpowiedniego wykonawcę – przeprowadzamy prace termomodernizacyjne zgodnie z projektem.

KROK 7
Po zakończeniu inwestycji należy otrzymać oświadczenie inspektora nadzoru budowlanego lub osoby uprawnionej zgodnie z prawem budowlanym, że prace zostały wykonane zgodnie z projektem budowlanym. Oświadczenie to składamy w banku kredytującym, który występuje do BGK o przekazanie naszej premii termomodernizacyjnej.

KROK 8
Bank Gospodarstwa Krajowego przekazuje premię termomodernizacyjną bankowi kredytującemu po otrzymaniu od niego zawiadomienia, że przedsięwzięcie termomodernizacyjne zostało zrealizowane.
Przekazanie premii termomodernizacyjnej następuje w terminie 7 dni roboczych od daty otrzymania powiadomienia o spełnieniu warunków do wypłaty premii. Bank kredytujący zalicza premię termomodernizacyjną przekazaną przez Bank Gospodarstwa Krajowego na spłatę kredytu wykorzystanego przez inwestora.
Teraz należy już tylko dokonywać spłat pozostałej części kredytu zgodnie z harmonogramem stanowiącym zazwyczaj załącznik do umowy kredytowej.

Poprawa efektywności energetycznej budynku może zwiększyć wartość rynkową nieruchomości. Ewidentnie termomodernizacja budynku to czysty zysk, zarówno w perspektywie długofalowej (niższe koszty użytkowania), jak i krótkoterminowej – sprzedaż nieruchomości o lepszych parametrach (udokumentowane świadectwem energetycznym).
W 2008 r. pomyślnie przejść tę drogę i uzyskać premię termomodernizacyjną udało się 3213 inwestorom, a wypłacone premie łącznie opiewały na kwotę 187 398 870 zł.  Z tego tylko 31 premii o łącznej wartości 520 tys. zł wypłacono na termomodernizacje budynków jednorodzinnych. Ich właściciele bardzo rzadko ubiegają się o kredyt z FTiR. Pewnie nie wszyscy wiedzą, że można, albo obawiają się skomplikowanej procedury. Procedura nie jest taka groźna, a o tym, że to się opłaci, świadczy niżej podany przykład.

Przykładowa realizacja inwestycji termomodernizacyjnej budynku jednorodzinnego w oparciu o kredyt uzyskany z funduszu termomodernizacyjnego
Termomodernizację wykonano dla wolno stojącego budynku jednorodzinnego o powierzchni użytkowej 249 m2, o kubaturze części ogrzewanej 948 m3, o sezonowym zapotrzebowaniu na ciepło równym 514 GJ/rok i rocznych kosztach ogrzewania przewyższających 11100 zł.
Zakres termomodernizacji:  
>>    ocieplenie ścian zewnętrznych metodą lekką z 14 cm warstwą materiału izolacyjnego (20200 zł),
>>    ocieplenie stropu poddasza 20 cm warstwą materiału izolacyjnego (2700 zł);
>>    ocieplenie stropu nad piwnicami warstwą materiału izolacyjnego o grubości 8 cm (2800 zł),
>>    wymiana kotła węglowego na kocioł gazowy, modernizacja instalacji grzewczej, montaż zaworów termostatycznych (6800 zł).
Koszt termomodernizacji wyniósł łącznie 32500 zł.
Koszt ten pokryto z:
>>    wkładu własnego (20%) 6500 zł,
>>    kredytu (10 lat, stopa procentowa 9%) 26000 zł.

Właściciel uzyskał premię termomodernizacyjną 5200 zł, co prawie pokryło jego wkład własny.
W wyniku termomodernizacji sezonowe zapotrzebowanie na ciepło wyniesie 125 GJ/rok, roczne koszty ogrzewania zmniejszyły się do 3500 zł. Uzyskano 76% oszczędności energii.
W opisanym przykładzie oszczędności na kosztach ogrzewania pojawiły się natychmiast po realizacji inwestycji. W okresie spłacania kredytu wydatki związane z ogrzewaniem zmniejszą się o 40%, a po spłaceniu kredytu – o 68%!

Inne formy finansowania termomodernizacji
Inwestor oprócz skorzystania z Funduszu Termomodernizacji i Remontów ma do wyboru szereg innych rozwiązań. Może uzyskać nisko oprocentowaną pożyczkę lub dotacje z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska, z wojewódzkich, powiatowych i gminnych Funduszy Ochrony Środowiska lub skorzystać z pomocy EkoFunduszu.
Termomodernizację można również wykonać, korzystając z usług tzw. firm ESCO (Energy Service Company, czyli Przedsiębiorstwo Usług Energetycznych*). Firmy takie, na podstawie porozumienia zawartego z użytkownikiem energii, finansują i realizują u niego przedsięwzięcia skutkujące poprawą efektywności wykorzystania energii. Poniesione nakłady firmy ESCO odzyskują z zyskiem poprzez zatrzymywanie części korzyści z zaoszczędzonych kosztów użytkowania energii. Po okresie obowiązywania umowy użytkownik staje się właścicielem zainstalowanych urządzeń i sam korzysta już z  efektów przeprowadzonej modernizacji. W formule ESCO mogą funkcjonować różne firmy: firmy wykonawcze, banki, regionalne agencje poszanowania energii itp.
Opcją finansowania przedsięwzięcia mogą też być różne formy zakupu ratalnego. Jeśli inwestor nie dysponuje jednorazowo wystarczającymi nakładami, może zakupić niektóre urządzenia związane z ogrzewaniem (np. kotły) na warunkach leasingu lub na raty.

Kompleksowa termomodernizacja z ROCKWOOL Polska
W 2007 r. firma ROCKWOOL Polska zorganizowała akcję społeczną „Energooszczędna modernizacja z ROCKWOOL”. Celem tej akcji było zachęcenie właścicieli słabo izolowanych, energożernych domów – jakich jest bardzo dużo jeszcze w naszym kraju – do realizacji przedsięwzięć termomodernizacyjnych. Postanowiono pokazać na konkretnym przykładzie, ile taka inwestycja kosztuje i jakie przynosi efekty w postaci mniejszego zużycia energii i mniejszych kosztów ogrzewania.
Inwestycję postanowiono zrealizować w typowym domu – „kostce” z lat 70. poddając go kompleksowej modernizacji tak, aby w efekcie osiągnąć jak największe korzyści na skutek zmniejszenia zużycia energii i w konsekwencji mniejszych kosztów ogrzewania.

Zakresem prac objęto:
–    profesjonalny audyt energetyczny,
–    wykonanie projektu budowlanego,
–    izolację termiczną budynku przy użyciu skalnej wełny mineralnej ROCKWOOL.

Zgodnie z zasadami ogłoszonej akcji ROCKWOOL pokrywał wszystkie koszty termomodernizacji budynku, zarówno koszty materiałów, jak i wykonawstwa.
Państwo Karolewiczowie z Zielonej Góry znaleźli w lokalnej gazecie informację o akcji prowadzonej przez ROCKWOOL Polska. Dobrze się składało – ich dom spełniał wymagania organizatora:
–    nieocieplona piętrowa „kostka”,
–    wybudowana w latach 1975–1978,
–    4 stałych mieszkańców,
–    117 m2 powierzchni użytkowej,
–    centralne ogrzewanie gazowe,
–    no i bardzo wysokie rachunki za zużywany gaz.

Tablica 2.   Określony przez audytora zakres prac modernizacyjnych i orientacyjne koszty ich wykonania

* materiały i robocizna, w tym 22% VAT.
Źródło: Wyniki audytu energetycznego.

Mając świadomość tego, że taka okazja może się nie powtórzyć, państwo Karolewiczowie postanowili skorzystać z nadarzającej się sposobności i zgłosili chęć udziału w organizowanej przez ROCKWOOL akcji. Szczęście się do nich uśmiechnęło i to właśnie ich dom został wybrany do przeprowadzenia zamierzonej przykładowej inwestycji termomodernizacyjnej!
W sierpniu 2007 r. przystąpiono do realizacji zamierzonych prac.

Audyt energetyczny
Rozpoczęto od przeprowadzenia audytu energetycznego. Audyt wykonała Dolnośląska Agencja Energii i Środowiska. Pozwolił on określić, które elementy budynku były odpowiedzialne za straty energii. Oszacowano wielkość tych strat.
Badania termowizyjne wskazały miejsca będące przyczyną największych strat ciepła (kolor czerwony).
Przedstawione termogramy pokazują, że konieczne okazało się ocieplenie stropodachu i ścian zewnętrznych, a także ścian przyziemia, ścian fundamentowych i piwnicznych oraz daszku nad wejściem do budynku i płyty balkonowej, czyli w zasadzie całej powłoki zewnętrznej budynku. Sprawdzono, także sprawność systemu grzewczego.
Na podstawie przeprowadzonych pomiarów oraz wyników obliczeń dokładnie określono zakres prac remontowych, które przyniosą największe korzyści poprzez zmniejszenie strat ciepła, a co za tym idzie, kosztów ogrzewania domu.
Koszty termomodernizacji oszacowano na poziomie 87  tys. zł, z czego największa część przypadła na ściany: 61 tys. zł oraz stropodach: 14 tys. zł. Podany koszt może wydawać się wysoki, ale uwzględnia on również nakłady na elementy architektoniczne poprawiające wygląd budynku.

Nakłady inwestycyjne przyniosły wymierne korzyści!
Po zrealizowaniu prac termomodernizacyjnych wykonano badania termowizyjne w celu sprawdzenia osiągniętych efektów. Wyniki tych badań potwierdziły radykalne ograniczenie strat ciepła przez ściany budynku.
Niebieski kolor ścian oznacza dobrą izolację termiczną, która nie dopuszcza do ucieczki ciepła na zewnątrz budynku (patrz zdjęcia termowizyjne, str. 20).
Dokonane pomiary zużycia gazu wykazały, że w wyniku przeprowadzonego remontu termomodernizacyjnego sezonowe zużycie energii gazu ziemnego na potrzeby ogrzewania zmniejszyło się z 53,03 GJ do 32,82 GJ. Takie zużycie gazu po modernizacji, przy uwzględnieniu 92% sprawności kotła, przekłada się na sezonowy wskaźnik zużycia ciepła dla ogrzania budynku na poziomie 72 kWh/m2/rok. To wartość dwukrotnie niższa od tej, która wymagana jest przez obecnie obowiązujące przepisy dla budynku państwa Karolewiczów! Prawie dwukrotne zmniejszenie zużycia gazu przekłada się na podobne zmniejszenie kosztów ogrzewania.
Jednak znaczne zmniejszenie zużycia ciepła i kosztów ogrzewania to nie wszystko,  ważne jest również to, że dom państwa Karolewiczów w wyniku przeprowadzonej termomodernizacji zyskał także na wyglądzie i funkcjonalności, nie mówiąc o  komforcie.

Kilkudziesięcioletni dom, a wygląda jak nowy
Termomodernizacja stała się świetną okazją do zmiany wyglądu domu. Żeby „face-lifting” zrobiony był fachowo, opracowanie szczegółowego projektu budowlanego zlecono architektowi. Architekt zdecydował, że dom częściowo zostanie otynkowany, a częściowo wykończony drewnianą oblicówką. Podjęto również decyzję o przebudowie wejścia do domu i balkonów oraz o ozdobieniu domu drewnianymi detalami elewacyjnymi. Finalnie projekt charakteryzował się estetyką i prostotą formy.
Pomimo że właściciele domu spodziewali się korzystnych efektów termomodernizacji, rzeczywistość przeszła ich oczekiwania. Nie tylko zużywają prawie dwa razy mniej energii, ale też mieszkają bardziej komfortowo, w ładnym domu.
Państwu Karolewiczom dopisało szczęście, bo koszty termomodernizacji ich domu wraz z audytem i materiałami izolacyjnymi pokrył ROCKWOOL Polska. Większość z nas będzie musiała sięgnąć do własnych kieszeni, aby zrealizować podobne działania, jednak przedstawiony przykład i przytoczone wartości powinny stanowić poważny argument, że warto w termomodernizację zainwestować, gdyż bilans kosztów i korzyści jest dodatni!

Termomodernizacja w gminie Lubin
Realizacja przedsięwzięć termomodernizacyjnych jest opłacalna dla inwestorów indywidualnych, ale czy równie opłacalna może być dla gmin? Okazuje się, że tak!  Takim przykładem jest gmina miejska Lubin, w której w ciągu trzech lat przeprowadzono termomodernizację w sumie 42 budynków użyteczności publicznej.
Gmina Lubin jest położona w północnej części województwa dolnośląskiego.
Wraz z gminami Ścinawa i Rudna tworzy powiat ziemski Lubin. Teren, na którym położona jest gmina, stanowi obszar Wysoczyzny Lubińskiej na Nizinie Śląsko-Łużyckiej. Powierzchnia administracyjna Lubina wynosi 4068 ha, a liczba mieszkańców 76124.  Grunty zabudowane i zurbanizowane zajmują powierzchnię 1344 ha (33%). Pozostałą część obszaru gminy zajmują głównie użytki rolne – 2150 ha (52,8%). Grunty leśne oraz zadrzewienia zajmują 475 ha (11,6%). Resztę powierzchni zajmują grunty pod wodami, nieużytki i inne tereny.
Lubin jest miastem przemysłowo-usługowym o rozwiniętej infrastrukturze mieszkaniowej.
Aż 60% zatrudnionych pracuje w sektorze usług, a niemal 40% – w przemyśle.
Lubin jest centralną aglomeracją polskiego zagłębia miedziowego. Tu zlokalizowane jest centrum zarządzania przemysłu wydobywczego i przetwórczego miedzi. W Lubinie ma swoją siedzibę zarząd Kombinatu Górniczo-Hutniczego Miedzi KGHM Polska Miedź SA.
Na terenie miasta Lubin znajduje się 227 obiektów komunalnych, w tym 61 obiektów użyteczności publicznej, z czego 13 to przedszkola, a 12  to szkoły.
Gmina Lubin znalazła się w gronie zwycięzców III edycji konkursu na najbardziej efektywną energetycznie gminę w Polsce, organizowanego przez Krajową Agencję Poszanowania Energii (KAPE SA) – gmina zajęła pierwsze miejsce w kategorii gmin od 30 000 do 100 000 mieszkańców. Działania zgłoszone do konkursu obejmowały kompleksową termomodernizację 21 obiektów oświatowych (w tym 9 placówek szkolnych i 12 przedszkolnych) przeprowadzoną na terenie miasta Lubin w latach 2005–2007. Celem projektu była redukcja zapotrzebowania na energię cieplną przy jednoczesnym obniżeniu emisji  CO2. Dla budynków oświatowych, w których od kilkunastu lat nie przeprowadzano kompleksowych prac modernizacyjnych, w pierwszej kolejności zostały wykonane audyty energetyczne, które określiły stan istniejących budynków i możliwe do uzyskania oszczędności, a także pomogły wybrać optymalne rozwiązania techniczne.

Zapamiętaj!
Jeśli przedsięwzięcie termomodernizacyjne obejmuje wymianę instalacji grzewczej budynku (kocioł, grzejniki), nowe urządzenia powinny mieć odpowiednio mniejszą moc. Wynika to z faktu, że dzięki poprawie izolacyjności przegród następuje zmniejszenie zapotrzebowania budynku na ciepło, co dokładnie powinien określać wykonany audyt energetyczny.

Przeprowadzone działania termomodernizacyjne w budynkach polegały głównie na:
>>    odsłonięciu ścian fundamentowych na głębokość do 80 cm,
>>    wykonaniu izolacji powierzchni pionowych ścian fundamentowych materiałem izolacyjnym,
>>    dociepleniu ścian zewnętrznych budynków metodą BSO z zastosowaniem płyt z materiału izolacyjnego o grubości 12-16 cm,
>>    wymianie stolarki zewnętrznej okiennej i drzwiowej,
>>    dociepleniu stropodachów wentylowanych – materiałem izolacyjnym w formie granulatu o współczynniku przenikania ciepła 0,042 W/m2K,
>>    wymianie instalacji centralnego ogrzewania.

Łącznie ocieplono ok. 33 tys. m2 ścian zewnętrznych, 28 tys. m2 stropodachów, wymieniono 9 tys. m2 okien i zamontowano nawiewniki w każdym pomieszczeniu.  Ponadto zmodernizowano 21 układów centralnego ogrzewania, wymieniając m.in. grzejniki i montując zawory termostatyczne. Średnio dla budynków uzyskano 35% oszczędności energii w stosunku do zużycia energii w 2006 r.
W niektórych budynkach termomodernizacja przyniosła znacznie większe efekty. Aż 60% oszczędności energii uzyskano w Szkole Podstawowej nr 12 wybudowanej w technologii UW-2Ż-cegła żerańska, w której w 2005 r. wykonano kompleksową termomodernizację. Obiekt o powierzchni 2819 m2 ogrzewany jest ciepłem dostarczanym z ciepłowni za pomocą węzła cieplnego należącego do Miejskiego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej „TERMAL” SA Ściany zewnętrzne budynku ocieplono metodą BSO materiałem izolacyjnym o gr. 13 cm, a ściany piwnic materiałem gr. 10 cm. Ocieplono również stropodach wentylowany. Stare drewniane okna zastąpiono oknami PCV o współczynniku U=1,3 W/m2K z zamontowanymi nawiewnikami ciśnieniowymi. Wymieniono całą instalację c.o. wraz z grzejnikami, które zaopatrzono w zawory termostatyczne. Zamontowano zawory podpionowe. Dzięki termomodernizacji poprawiły się znacznie warunki cieplne oraz komfort i bezpieczeństwo przebywania w budynku, co ma istotne znaczenie dla miejsca, gdzie uczą się dzieci i młodzież.  Zużycie energii w 2008 r. spadło o 407 353 kWh, poprawiły się także walory estetyczne.
Kompleksowa termomodernizacja obejmująca w swym podstawowym zakresie odpowiednio dobraną izolację ścian zewnętrznych, wymianę stolarki okiennej, wymianę źródła ciepła i modernizację systemów centralnego ogrzewania przynosi, w zależności od stanu wyjściowego budynku, ogromne efekty. Efekty te można jeszcze powiększyć włączając, w działania termomodernizacyjne odzysk ciepła z powietrza wentylacyjnego i wykorzystanie odnawialnych źródeł energii.
Prowadzone prace termomodernizacyjne w obiektach oświatowych w gminie miejskiej Lubin wpisały się w Gminny Program Ochrony Środowiska. Wykonane działania były zgodne z Programem Zrównoważonego Rozwoju i Ochrony Środowiska Gminy, a także z planami powiatowymi i wojewódzkimi. Całkowite wydatki poniesione na realizację zadań termomodernizacyjnych wyniosły ponad 20 mln zł.  Zgodnie z ustawą z dnia 18 grudnia 1998 r. o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych większość poniesionych nakładów pochodziła z kredytów,  przy czym po zakończeniu realizacji z Banku Gospodarstwa Krajowego  pozyskano ponad 2,5 mln zł. w formie premii termomodernizacyjnej. Równoległa modernizacja wielu budynków użyteczności publicznej usprawniła proces zamówień publicznych i przyniosła już po dwóch turach oszczędności łącznie ok. 2,8 mln kWh energii. Dzięki tym działaniom w gminie Lubin ograniczono emisję CO2 o blisko 7,5 tys. ton rocznie.
Miasto Lubin przeprowadziło kompleksową termomodernizację budynków publicznych. W opisanym przykładzie miała ona na celu zmniejszenie kosztów utrzymania placówek oświatowych. Tym samym poprawiono znacznie stan techniczny budynków, ich estetykę i komfort. Zdaniem ekspertów KAPE SA działania termomodernizacyjne polegające na ograniczeniu strat ciepła oraz modernizacji systemu centralnego ogrzewania zostały wykonane fachowo, co widać po uzyskanych oszczędnościach w zużyciu energii. Ocieplenie stropodachów, przez które może uciec nawet 30% ciepła, sposób izolacji przegród, wymiana stolarki okiennej na energooszczędną pokazują, jak istotny jest wybór wysokiej jakości materiałów eksploatacyjnych, w tym izolacyjnych.  Podczas wykonywania ocieplania budynku zwrócono również uwagę na prawidłową cyrkulację powietrza w ocieplanych pomieszczeniach, czego faktem było zamontowanie stolarki okiennej z wbudowanymi nawiewnikami ciśnieniowymi. Pozwoli to na zachowanie odpowiedniego mikroklimatu w pomieszczeniach i nie dopuści do powstawania grzybów i zawilgoceń.  W budynkach oświatowych powinno mieć to wyjątkowo istotne znaczenie.
Prace termomodernizacyjne prowadzone przez gminę Lubin są z pewnością dobrym przykładem do naśladowania. Zgodnie z regulacjami polskimi, jak i unijnymi, opisane działania wpisują się we wzorcową rolę administracji publicznej w obszarze efektywności energetycznej na poziomie lokalnym.
Planowanie termomodernizacji w budynkach oświatowych powinno być szczególnie dobrze przemyślane, nie tylko dlatego, że wydawane są pieniądze publiczne, ale również ze względu na bezpieczeństwo uczniów i nauczycieli.
Przy planowanych działaniach termomdernizacyjnych zarządcy powinni zwrócić szczególną uwagę na wybór materiałów izolacyjnych odpowiedniej jakości, a w przypadku budynków oświatowych także na ich cechy związane z bezpieczeństwem pożarowym i trwałością.