W jaki sposób przeprowadzać roboty na wysokości?

Do robót, których charakter, organizacja lub miejsce prowadzenia stwarza szczególnie wysokie ryzyko powstania zagrożenia upadku z wysokości należą:

- roboty, przy których wykonywaniu występują ryzyko upadku z wysokości ponad 5,00 m,

- roboty rozbiórki obiektów budowlanych o wysokości powyżej 8,00 m,

- montaż, demontaż i konserwacja  rusztowań przy budynkach wysokich i wysokościowych.

Przed przystąpieniem do wykonywania robót na wysokości istnieje obowiązek opracowania instrukcji wskazującej na bezpieczne wykonywanie prac. Bezpośredni obowiązek nadzoru nad robotami na wysokości spoczywa na kierowniku robót lub budowy. Wynikająca z obowiązków kierownika pełna odpowiedzialność za bezpieczną realizację robót na wysokości musi uwzględniać środki techniczne, jakie są aktualnie dostępne.

Wyróżnia się dwie grupy środków:

- środki ochrony zbiorowej,

- środki ochrony indywidualnej.

Do grupy środków ochrony zbiorowej zalicza się między innymi:

- rusztowania ochronne,

- rusztowania robocze,

- balustrady,

- pomosty robocze,

- daszki,

- drabiny,

- siatki.

Do grupy środków ochrony indywidualnej  zalicza się między innymi:

- szelki bezpieczeństwa,

- linki,

- urządzenia samohamujące,

- amortyzatory spadania,

- pasy bezwładnościowe.

Przy organizowaniu pracy na wysokości kierownik budowy ma obowiązek wybrać odpowiednie środki ochrony, które zapewnią bezpieczne warunki pracy. Ze względów praktycznych należy przyjąć zasadę, że środki ochrony zbiorowej mają pierwszeństwo przed środkami ochrony indywidualnej. Takie ustawienia hierarchii bezpieczeństwa zapewnia bezpieczne przemieszczanie się wszystkich pracowników. Zastosowane środki muszą być skuteczne, aby powstałe rozwiązania zapobiegały upadkowi i obrażeniom zatrudnionych na wysokości.

Należy przewidzieć takie przejście do miejsc tymczasowej pracy na wysokości t.j. między platformami, kładkami lub pomostami na rusztowaniach w obu kierunkach, aby nie powstało  dodatkowe ryzyko upadku. Z kolei stosując wejście z wykorzystaniem lin i sprzętu do ustalenia pozycji pracownika, należy mu zapewnić siedzisko z odpowiednim wyposażeniem.

Wznoszenie konstrukcji ochrony zbiorowej w postaci rusztowania ochronnego lub roboczego wymaga szczególnej dbałości i zachowania wskazań wynikających z dokumentacji projektowej.Rusztowania należy ustawić na podłożu ustabilizowanym i wyprofilowanym oraz posiadającym spadek umożliwiający odpływ wód opadowych. Rusztowanie musi być zakotwione do stałych elementów budowli. Ponadto jako zabezpieczenie stosuje się balustrady, osłony z siatek ochronnych, daszki i pomosty antypoślizgowe. Stosując rusztowania stałe, przejezdne lub ruchome podesty robocze kierownika budowy musi zwrócić szczególną uwagę na warunki atmosferyczne. Dalsza eksploatacja tych środków ochrony, po ustąpieniu ekstremalnych warunków atmosferycznych może nastąpić po przeprowadzeniu procedury sprawdzającej.

Wykonywanie robót na wysokości z wykorzystaniem lin wymaga systemu składającego się co najmniej z dwóch oddzielnie zakotwionych lin. Jedna z lin jest liną roboczą służącą jako droga wejścia, zejścia i podtrzymywania. Druga z lin jest liną bezpieczeństwa i służy do ubezpieczenia systemu. Praca okresowa na wysokości może być wykonywana przy użyciu drabin. Drabiny muszą być statecznie ustawione. Drabiny przenośne opierać się na  stabilnym, trwałym i o odpowiednich wymiarach nieruchomym podłożu. Z kolei drabiny zawieszone należy zaczepić w taki sposób, aby zapobiec ich przemieszczeniu i wahaniu. Drabiny wieloczęściowe łączone mają być używane tak, aby zapobiec przesuwaniu się ich różnych części względem siebie.

Zabezpieczenie stanowisk pracy na wysokości przy użyciu balustrad jest środkiem ochrony bardzo często stosowanym. Balustrada składa się z deski krawężnikowej o wysokości 0,15 m i poręczy ochronnej. Poręcze umieszcza się na wysokości 1,10 m, a tylko w rusztowaniach systemowych na wysokości 1,00 m. Wolną przestrzeń pomiędzy deską krawężnikową a poręczą wypełnia się w sposób zabezpieczający przed  upadkiem z wysokości. Zarówno deska krawężnikowa jak i poręcz muszą być zamocowane do stabilnych słupków.

Zabezpieczenie niebezpiecznych miejsc w budynku za pomocą balustrady należy stosować w  następujących przypadkach:

- otwory w stropach, na których prowadzone są roboty, lub na których możliwy jest dostęp ludzi. Alternatywnie otwory można zabezpieczyć stabilnymi elementami, które uniemożliwią wpadnięcie,

- otwory w ścianach zewnętrznych  obiektu budowlanego, których dolna krawędź znajduje się poniżej 1,10 m od poziomu stropu lub pomostu,

- pozostawionych w trakcie wykonywania robót otworach, szczególnie otworach na drzwi, balkony czy szyby dźwigowe. Należy zwrócić uwagę, aby elementy środków ochrony indywidualnej w postaci lin bezpieczeństwa nie były dłuższe niż 1,50 m, a linka łącząca szelki bezpieczeństwa z aparatem samohamującym nie przekraczała 0,50 m.

Do miejsc szczególnie niebezpiecznych zalicza się pracę na połaciach dachowych. Wykonywanie robót dekarsko-blacharskich i innych w pobliżu okapu lub krawędzi dachu płaskiego o nachyleniu do 20% wymaga posiadania odpowiedniego zabezpieczenia przed upadkiem z wysokości. Do zabezpieczeń należą środki ochrony zbiorowej, w szczególności balustrady, siatki ochronne i siatki bezpieczeństwa oraz środki ochrony indywidualnej. Wykonywanie robót na dachu o nachyleniu  powyżej 20%, stosuje się rusztowania ochronne oraz  środki ochrony indywidualnej. Niezależnie od stosowanych środków ochrony, praca  na wysokości może być prowadzona tylko przy takiej pogodzie, by nie zagrażało to bezpieczeństwu i zdrowiu zatrudnionych. Dokładne określenie parametrów warunków atmosferycznych podają odpowiednie przepisy prawne.

Praktyczne wskazówki w zakresie prowadzenia robót na wysokości dotyczą nieprawidłowości szczególnie przy pracach z wykorzystaniem rusztowań:

- brak barier na poziomach roboczych,

- brak właściwych pomostów roboczych,

- brak uziemienia stalowych elementów,

- niewłaściwe posadowienie rusztowań,

- nieprawidłowe zakotwienie do stałych elementów budowli,

- brak pionów komunikacji pomiędzy poziomami,

- zły stan techniczny elementów,

- przeciążenie pomostów roboczych.

Do innych nieprawidłowości, które występują przy robotach na wysokości to:

- prowadzenie robót budowlanych bez projektu bezpiecznej organizacji robót,

- brak oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy,

- brak poinformowania pracowników o ryzyku zawodowym związanym z wykonywaną pracą,

- brak udokumentowanych odbiorów rusztowań przed oddaniem ich do eksploatacji,

- brak specjalistycznego szkolenia,

- brak skutecznego nadzoru nad prowadzonymi pracami na wysokości.

Roboty na wysokościach należą w budownictwie do prac o dużym ryzyku zawodowym, które w znacznym stopniu obciążają nadzór w tym kierownika budowy lub robót.