Czy spadkobiercy przysługują te same prawa, które dotyczyły spadkodawcy

„(...) z art. 97 § 1 O.p. wynika, iż "spadkobiercy podatnika z zastrzeżeniem § 2, przejmują przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy". Prawem podatnika (tu: spadkodawcy) przejmowanym przez spadkobierców było prawo do wyłączenia przychodu uzyskanego z odpłatnego zbycia nieruchomości
(z opodatkowania – przyp. autora). (...) Nie mogą więc oni znaleźć się w sytuacji prawnej gorszej, niż ich poprzednik prawny” – orzekł 28 lutego 2019 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi, uchylając interpretację organu podatkowego odmawiającą małżonce prawa do skorzystania przy sprzedaży nieruchomości z przysługującego jej zmarłemu mężowi zwolnienia podatkowego (sygn. akt I SA/Łd 790/18).

Śmierć sprzedającego po zawarciu przedwstępnej umowy sprzedaży nieruchomości

Właściciel nabytej w 1995 r. nieruchomości w styczniu 2017 r. zawarł z jedną ze spółek z o.o. przedwstępną umowę sprzedaży tej nieruchomości. Strony ustaliły, że zawarcie przyrzeczonej umowy przenoszącej własność nastąpi najpóźniej do dnia 30 czerwca 2018 r. Z uwagi na upływ 5-letniego terminu pomiędzy nabyciem a sprzedażą nieruchomości właścicielowi przysługiwało zwolnienie z obowiązku zapłaty podatku dochodowego w zakresie tej transakcji.

W miesiąc po zawarciu przedwstępnej umowy sprzedaży, w lutym 2017 r. właściciel zmarł. Jego małżonka nabyła po nim na mocy testamentu spadek w całości z dobrodziejstwem inwentarza. 27 czerwca 2018 r. w wykonaniu umowy przedwstępnej, jako następca prawny zmarłego, małżonka przeniosła własność nieruchomości na spółkę.

Wykonanie umowy przez następcę prawnego

Małżonka wystąpiła do Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej w zakresie zobowiązania w podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu sprzedaży przedmiotowej nieruchomości. Zdaniem małżonki po śmierci męża – właściciela nieruchomości, który nie podlegał w związku z jej sprzedażą obowiązkowi podatkowemu w PIT, jako spadkobierczyni wstąpiła w jego prawa i obowiązki. Biorąc więc za podstawę przepisy art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a) ustawy o PIT oraz art. 97 § 1 Ordynacji podatkowej, stała na stanowisku, że nie jest zobowiązana do zapłaty tego podatku. O sprzedaży nabytej w drodze spadku nieruchomości nie zadecydowała sama, a była do tego zobligowana na podstawie zobowiązania wynikającego z umowy przedwstępnej, zawartej przez spadkodawcę, który gdyby dożył terminu realizacji umowy przyrzeczonej, nie byłby tym podatkiem obciążony.

Naczelną zasadą jest opodatkowywanie wszystkich dochodów

Dyrektor KIS uznał stanowisko wnioskodawczyni za nieprawidłowe. Wskazał na art. 9 ust. 1 ustawy o PIT, zgodnie z którym poza kilkoma określonymi w ustawie wyjątkami opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody. Aby móc uwolnić się spod tego zobowiązania na podstawie art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o PIT, należy spełnić wskazane w nim przesłanki. Takiego spełnienia Dyrektor KIS nie dostrzegł w przestawionym przez wnioskodawczynię stanie faktycznym. Stwierdził, że ustawodawca posłużył się w konstrukcji tego przepisu terminem „zbycie”. Z kolei jak stanowi Kodeks cywilny, przychód z odpłatnego zbycia nieruchomości powstaje dopiero z chwilą zawarcia umowy przenoszącej jej własność, a nie z chwilą zawarcia umowy przedwstępnej.

„(...) zbywcą przedmiotowych nieruchomości (...) po śmierci spadkodawcy była wnioskodawczyni i to ona jest podatnikiem podatku dochodowego od osób fizycznych (...) W świetle powołanych przepisów bez znaczenia jest przy tym to, że zawarcie umów przenoszących własność ww. nieruchomości przez spadkobiercę, jest skutkiem wykonania zobowiązań umownych, których stroną był spadkodawca, gdyż jak wyżej wskazano, zbywcą jest wnioskodawczyni” (sygn. akt I SA/Łd 790/18).

Czytaj również: Spadek z długiem - co może zrobić spadkobierca z niechcianym spadkiem w świetle obowiązującego prawa?

Tym samym organ poinformował, że wskutek braku upływu 5-letniego terminu pomiędzy nabyciem przez spadkobierczynię nieruchomości a jej sprzedażą, uzyskany z tego tytułu dochód będzie podlegał opodatkowaniu 19% podatkiem dochodowym.

Interpretacja organu narusza zasady prowadzenia postępowania podatkowego i Konstytucję

Spadkobierczyni wniosła skargę do sądu, wskutek czego Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi uznał ją za zasadną. Powołując się na uchwałę składu siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z 17 listopada 2014 r. (sygn. akt II FPS 3/14) i wskazane tam regulacje Kodeksu cywilnego, podkreślił, że z chwilą otwarcia spadku co do zasady spadkobiercy wstępują we wszelkie prawa majątkowe przysługujące w chwili śmierci spadkodawcy. Z uwagi na treść art. 97 § 1 Ordynacji podatkowej, by spadkobierca mógł przejąć przysługujące podatnikowi prawa majątkowe, muszą być to prawa „przewidziane w przepisach prawa podatkowego”. Za takie można więc uznać prawa, które za życia spadkodawcy kształtowały jego sytuację majątkową. Nie ma wątpliwości, że wpływ na tę sytuację ma uprawnienie do zmniejszenia, a tym bardziej do całkowitego wyeliminowania ciężaru podatkowego.

Sąd odniósł się także do samej deklaracji organu, który poinformował podatniczkę, że gdyby umowę przedwstępną wykonał spadkodawca, to podatku by nie żądał. Uchylając wydaną przez organ interpretację, orzekł, że odmienne traktowanie spadkobierczyni narusza nie tylko zasady postępowania podatkowego, ale i zasady gwarantowane Konstytucją RP.

„(...) w omawianej sprawie prawem podatnika (spadkodawcy) przejmowanym przez spadkobiercę (skarżącą) było prawo do wyłączenia przychodu uzyskanego z odpłatnego zbycia nieruchomości (...) nie powodującym powstania obowiązku podatkowego z tytułu odpłatnego zbycia. Nie może więc ona znaleźć się w sytuacji prawnej gorszej niż jej poprzednik prawny. Odmienna interpretacja art. 389, art. 390 K.c. w związku z art. 97 § 1 O.p. i art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a) u.p.d.o.f. prowadziło do naruszenia art. 121 § 1 O.p. Tym samym wykładnia pojęcia "odpłatne zbycie" jaką przedstawił organ oznacza również naruszenie zasady równości i niedyskryminacji. Z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP wynika bowiem nakaz jednakowego traktowania podmiotów znajdujących się w zbliżonej sytuacji oraz zakaz różnicowania w tym traktowaniu bez przyczyny znajdującej należyte uzasadnienie w przepisie rangi co najmniej ustawowej” (sygn. akt I SA/Łd 790/18).

Czytaj również: Czym są fundacje prywatne i dlaczego w Polsce są tak mało popularne

Autor:

radca prawny Robert Nogacki

Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku, doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców oraz zarządzaniu sytuacjami kryzysowymi.