Historia krzesła

Krzesło. Historia piękna i wygody

Na jakim krześle siedziało najwięcej ludzi na świecie? Prawdopodobnie na krześle nr 14, zaprojektowanym przez Michael Thoneta – Brahms grając na fortepianie, Lenin pisząc swoje traktaty. Do dziś siedzą na nim miliony ludzi w kawiarniach czy barach na całym świecie, jest też chętnie używane w domowych kuchniach. Na czym polega fenomen krzesła nr 14?

– Doskonale łączy design z funkcjonalnością, a to w meblach najważniejsze. Jest wygodne, lekkie i dobrze wygląda, nadaje się do różnych przestrzeni. Niezwykłe jest też to, że ten model nie starzeje się i od 155 lat właściwie nie potrzebuje odświeżenia – mówi Jakub Malinowski, ekspert ds. okuć meblowych w firmie Häfele.

Thonet eksperymentował aż 29 lat, zanim stworzył krzesło nr 14. Kluczem do sukcesu było to, że udoskonalił technikę zginania drewna. Pręty drewniane poddawał działaniu pary pod ciśnieniem. Drewno wchłaniało wilgoć, stając się bardziej elastyczne. Zginanie eliminowało konieczność wprowadzania złącz między poszczególnymi częściami mebla.

Krzesło nr 14 jest uważane za najbardziej udany produkt przemysłowy świata. Pod jego wrażeniem był m.in. Le Corbusier: „Przedmiot bardziej elegancki, precyzyjniej dopracowany i praktyczniejszy nie został wytworzony jeszcze nigdy” – powiedział słynny architekt.

Czytaj również: Czerń nie jedno ma imię

Rewolucja metalowych rur

Krzesło może być w całości zrobione z metalowych rurek, a siedzisko wyglądać, jak gdyby było zawieszone w powietrzu – jako pierwszy wpadł na ten pomysł Marcel Breuer (model B 3, Wassily) w latach 20. XX w. Zainspirowała go wyjątkowa stabilność roweru firmy Adler, który sobie kupił. Breuer opisywał swoją ideę jako siedzenie jak na „sprężystych powietrznych filarach”.

Krzesło wcale nie musi stać na czterech nogach – to kolejna rewolucyjna idea z tamtej epoki. Jako pierwszy krzesło bez tylnych nóg stworzył słynny Ludwig Mies van der Rohe (model MR 10). Zainspirowała go koncepcja holenderskiego architekta Marta Stama. Oryginalnym pomysłem Miesa van der Rohe było zastosowanie giętych rurek w podstawie krzesła. Najbardziej znanym modelem krzesła tego typu jest jednak B 64 Breuera.

– Projektantom przyświecała wtedy idea estetycznej ekonomii, często byli zafascynowani surową funkcjonalnością związaną z industrialnym duchem epoki – mówi Jakub Malinowski. – Zastosowanie metalu było zaś dla funkcjonalności i produkcji seryjnej tym, czy w późniejszych latach opracowanie przez Häfele złącza Minifix, które stało się podstawą przemysłowego wytwarzania mebli.

Świat z plastiku

Lata 50. XX wieku przyniosły fascynację możliwościami tworzyw sztucznych, choć początkowo technologie nie były jeszcze na tyle zaawansowane, żeby masowo produkować meble w całości z tego typu materiałów. Dobrym przykładem jest słynne krzesło „Tulipan” według koncepcji Eerno Saarinena, produkowane od 1956 roku. W połowie składa się z tworzywa sztucznego, w połowie z metalu.

– Charakterystyczna jest tu redukcja konstrukcji nośnej, przez co forma nabiera lekkości i elegancji. Całość przypomina tulipan lub kieliszek wina. To krzesło do dziś produkowane jest w niezmienionej formie – mówi Jakub Malinowski.

Czytaj również: Trendy w aranżacji sypialni

Jeśli chodzi o krzesła wykonane w całości z tworzyw sztucznych, to jednym z najbardziej znanych modeli jest „Panton” (od nazwiska designera Duńczyka Vernera Pantona),

produkowany od 1968 roku i uważany dziś za jedną z ikon designu w duchu pop-artu. Jednak projektant szukał producenta przez ponad 10 lat.

– Pod koniec lat 60. pojawiły się wreszcie tworzywa sztuczne i tanie technologie, które umożliwiały masową produkcję wytrzymałych mebli. Wielu designerów marzyło o tym od dawna. Tworzywa sztuczne fascynowały ich dlatego, że nie ograniczały formy w takim stopniu jak drewno lub metal – opowiada Jakub Malinowski.

W 1966 roku architekt Helmut Bätzner przedstawił pierwsze krzesło w całości z tworzyw sztucznych nadające się do produkcji seryjnej. Koncepcja powstała przy okazji projektowania gmachu teatru w Karlsruhe. Chodziło o zaproponowanie krzesła, które będzie można wykorzystać w foyer, teatralnej kawiarni, barze lub na tarasie, wygodnego również do ustawiania w rzędach (a więc lekkiego i zajmującego mało miejsca), odpornego na warunki atmosferyczne, jak również łatwego w składowaniu.

Design dla funkcjonalności

Dziś projektanci mają do dyspozycji więcej materiałów i technologii, niż ich poprzednicy sprzed kilkudziesięciu lat mogli sobie wymarzyć. Wybór na rynku również jest większy niż kiedykolwiek wcześniej. A jednak wiele dawnych mebli z powodzeniem przetrwało próbę czasu. Pozostają nowoczesne, choć nieraz mają 100-150 lat. 

– Również my, projektując okucia meblowe i budowlane, korzystamy do dziś z pomysłów projektantów, którzy rozumieli, że funkcjonalność i design powinny doskonale się uzupełniać. Różnica polega na tym, że dziś technologia umożliwia nam stosowanie bardziej spersonalizowanych rozwiązań, dopasowanych do potrzeb konkretnej przestrzeni i użytkowników – podsumowuje Jakub Malinowski.