Historyczna stolica Polski

Historia

 Kraków jest jednym z najstarszych miast Polski, z wieloma wartościowymi obiektami architektonicznymi. Działa w nim wiele instytucji i placówek kulturalnych gromadzących bezcenne zabytki. 

 W X wieku Kraków znalazł się w zależności od Czech, rządzonych przez pierwszych władców z dynastii Przemyślidów, ale była to zależność dość luźna, i nie pozostawiła wyraźnych śladów w tradycji miasta. Około 900 roku gród znalazł się w granicach państwa piastowskiego, stając się tym samym jedną z głównych siedzib królestwa. Pierwsza wiarygodna pisemna wzmianka o Krakowie pochodzi z dokumentu ''Dagome iudex'' z 992 roku. Co najmniej od 1000 roku w Krakowie znajdowała się siedziba biskupstwa, a za panowania Kazimierza Odnowiciela Kraków stał się główną siedzibą książęcą.

 W okresie rozbicia dzielnicowego Kraków był siedzibą księcia seniora, z czasem jednak książęta krakowscy stracili faktyczne zwierzchnictwo nad innymi władcami piastowskimi. W 1241 roku miasto zostało zniszczone podczas najazdu mongolskiego. 

 W 1320 roku w katedrze wawelskiej miała miejsce koronacja Władysława Łokietka, kończąca symbolicznie okres rozbicia dzielnicowego. Odtąd, aż do 1734 roku, Kraków był miejscem koronacji królów Polski. 

Czytaj również: Szklane cuda architektury

 Jako stolica jednego z mocarstw europejskich w XV i XVI wieku Kraków rozwijał się pod względem architektonicznym, handlowym, rzemieślniczym, kulturalnym i naukowym. Kompleks zamkowy na Wawelu przebudowano i rozbudowano w stylu renesansowym. Odnowiono również powstały w 1364 roku uniwersytet.

 Od 1596 roku rozpoczął się proces przenoszenia dworu królewskiego Zygmunta III Wazy z Krakowa do Warszawy. Warszawa uzyskiwała wtedy tytuł miasta rezydencjalnego Jego Królewskiej Mości, ale Kraków do ostatniego rozbioru Polski pozostawał formalną stolicą Rzeczypospolitej. Nawet w czasach późniejszych wezyr turecki Kara Mustafa, pisał w korespondencji do związanego z Wilanowem Jana III Sobieskiego: ''zniszczę Twój Kraków...''.

 W roku 1702 miasto ponownie zajęły i spustoszyły wojska szwedzkie. Spłonął zamek na Wawelu. Armia pruska i rosyjska dopełniły dzieła zniszczenia. Ostatecznie traktat rozbiorowy z 1795 roku przyznał miasto Austriakom. Następne lata były już dla Krakowa łaskawsze. Okresowo włączony do Księstwa Warszawskiego, po upadku Napoleona otrzymał status wolnego miasta.

 Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku Kraków stał się ważnym ośrodkiem administracji i sztuki. Dynamicznie zaczął się rozwijać też przemysł. II wojna światowa dokonała nowych spusztoszeń w sferze nauki, gospodarki i kultury, ale nie zniszczyła zabytkowej architektury miasta. 

Co warto zobaczyć?

 Każdy chyba słyszał o Wawelu. Zamek Królewski to dziś muzeum Państwowych Zbiorów Sztuki, ale również wraz ze wzgórzem wawelskim to jedno z najbardziej znaczących historycznie i kulturalnie miejsc w Polsce. Będący przez wieki siedzibą królów polskich  w 1930 roku stał się także jednym z najważniejszych muzeów w Polsce. Gromadzi ono kolekcje obrazów, grafik, rzeźb, tkanin, wyrobów złotniczych, militariów, porcelany i mebli. W komnatach eksponowane są słynne arrasy Zygmunta Augusta i wspaniałe renesansowe malowidła włoskie z kolekcji Lanckorońskich, a wawelskie zbiory sztuki wschodniej zawierają najważniejszą i największą kolekcję namiotów w Europie. 

 Rynek Główny to największy z placów Krakowa, a zarazem największy rynek w średniowiecznej Europie. Powstał z myślą, aby miejscowi oraz podążający szlakami handlowymi kupcy mieli dość miejsca, by móc sprzedawać tu swe towary. Pozostałością licznych niegdyś kramów kupieckich są znajdujące się w centrum Rynku Sukiennice. Rynek Główny skupiał znaczną część krakowskich, średniowiecznych rezydencji oraz znajdowały się tu również okazałe pałace związane z władzą miejską i królewską. Posiadanie rynkowej kamienicy było bowiem dowodem prestiżu patrycjuszy, urzędników królewskich oraz szlacheckich rodów. 

 Kościół Mariacki w Krakowie to największy, po Katedrze Wawelskiej, kościół Krakowa. Należy do najbardziej znanych zabytków w Polsce. Wzmianki o pierwszej świątyni stojącej w tym miejscu pochodzą jeszcze z XIII wieku. Obecna, trójnawowa bazylika w stylu gotyckim, była budowana na przełomie XIV i XV wieku. W ciągu kolejnych lat do naw bocznych kościoła dobudowano jedynie kaplice, więc jego bryła niewiele się zmieniła, przynajmniej z zewnątrz. Przeprowadzane w następnych wiekach prace renowacyjne dotyczyły głównie wystroju wnętrza. W XVIII wieku pod kierownictwem Franciszka Placidiego świątynia uzyskała styl barokowy, jednak już wiek później doszło do regotyzacji wnętrza. W pracach tych brali udział znani artyści, tacy jak Jan Matejko, który wykonał w kościele wspaniałe polichromie oraz Stanisław Wyspiański i Józef Mehoffer, którzy zaprojektowali ozdobne witraże. Z zewnątrz najbardziej charakterystycznym elementem bazyliki Mariackiej są dwie, nierównej wielkości wieże. Prawdziwym skarbem kościoła Mariackiego jest ołtarz autorstwa Wita Stwosza, który największym tego typu gotyckim obiektem w Europie. 

Czytaj również: Otwórz się na świat

Kraków współcześnie

 Ciężko nam uwierzyć, że w mieście powstają również budynki o nietuzinkowej architekturze. A jednak to prawda. Na uwagę zasługuje zwłaszcza nowa siedziba ''Cricoteki'', instytucji kulturowej, uroczyście otwarta dopiero 12 września 2014 roku. Otrzymała Nagrodę Roku 2014 za najlepszy zrealizowany obiekt architektoniczny w Polsce. 

 Innym budynkiem, który przyciąga uwagę, jest Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie. Instytucja ma na celu rozwój kultury i sztuki najnowszej, oraz gromadzenie ich kolekcji. Muzeum znajduje się w dawnych halach fabryki Schindlera. Projekt przygotowany przez studio Claudia Nardiego Architette zakładał wzniesienie na terenie dawnej fabryki jednego nowego budynku oraz zaadaptowanie sześciu istniejących. Architektoniczna koncepcja Nardiego bazuje na trzech założeniach: podkreśleniu linii dachu szedowego, zastosowaniu linii prostych oraz doświetleniu przestrzeni wystawienniczych naturalnym światłem. Projekt nawiązuje do nurtu architektury neomodernistycznej, a sam Claudio Nardi nie ukrywa swych fascynacji Miesem van der Rohe czy architekturą włoskiego racjonalizmu. 

Czytaj również: Synchrotron w Krakowie. Co to za budowla?