Immisje w prawie cywilnym

Na gruncie prawa cywilnego należy wyróżnić kilka rodzajów immisji. Przede wszystkim chodzi tutaj immisje bezpośrednie oraz pośrednie. Immisje bezpośrednie to np. skierowanie na nieruchomość sąsiednią nieczystości płynnych lub wyrzucanie na nią śmieci. Z kolei immisje bezpośrednie to np. emitowanie nadmiernego hałasu czy też nieprzyjemnych hałasów (immisje materialne). Można tu również wspomnieć o immisjach niematerialnych – oddziałujących w pewien sposób na ludzką psychikę, przykładowo – przechowywanie materiałów wybuchowych.

Oczywiście nie zawsze możliwe jest powstrzymywanie się od immisji. Trudno bowiem wyobrazić sobie budowę lub generalny remont domu bez prac powodujących hałas. W tym miejscu warto przytoczyć treść artykułu 144 KC. Otóż w przepisie tym ustawodawca postanowił: „Właściciel nieruchomości powinien przy wykonywaniu swego prawa powstrzymywać się od działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych”. Jak widać przepis ten nie zawiera konkretnych regulacji dotyczących immisji. Ustawodawca nakazuje jedynie powstrzymywanie się od zachowań nadmiernie oddziałujących na sąsiednie nieruchomości. Warto zwrócić uwagę, iż w każdej sytuacji to „nadmierne oddziaływanie” może oznaczać coś innego. Przykładowo, emitowanie hałasu przez betoniarkę wynika z samej konstrukcji tego urządzenia i nie jest możliwe zredukowanie go. Natomiast poziom głośności odtwarzanej muzyki z okazji imienin zależy od gustu organizującego przyjęcie. W takim bowiem wypadku musi się on liczyć z negatywnym wpływem hałasu na sferę psychiczną sąsiadów.

W tym miejscu warto także zwrócić uwagę na art. 147 KC. Otóż zgodnie z tym przepisem, zabronione jest wykonywanie robót ziemnych na swojej nieruchomości, które mogłyby doprowadzić do utraty oparcia przez nieruchomości sąsiednie. Gdyby już taka utrata oparcia nastąpiła, doszłoby do naruszenia prawa własności (art. 140 KC).

W jaki sposób można skutecznie bronić się przed immisjami? Odpowiadając na to pytanie należy zauważyć, iż immisje bezpośrednie stanowią naruszenie prawa własności. Tego typu oddziaływania zabronione są przez art. 140 KC. Z kolei immisje pośrednie są zasadniczo dopuszczalne, chyba że wychodzą poza ramy określone w art. 144 KC. Innymi słowy nie mogą one przekraczać norm wynikających ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości oraz z miejscowych stosunków społecznych.

Wskazane powyżej elementy mają niezwykle ważne znaczenie. Otóż wiadome jest, iż celem prowadzenia warsztatu samochodowego jest naprawa pojazdów, stąd też wykonywane tam prace wywołują pewne, nie zawsze przyjemne, odgłosy. Podobnie rzecz ma się np. z prowadzeniem przedszkola. Ważne są również miejscowe stosunki społeczne. Przykładowo prowadzenie stadniny koni jest zdecydowanie bardziej akceptowalne w pobliżu toru wyścigów konnych niż nieopodal osiedla domów jednorodzinnych.

W przypadku naruszenia prawa własności z roszczeniem o zaprzestanie naruszenia mogą wystąpić następujące podmioty: właściciel, użytkownik wieczysty, osoba, która posiada ograniczone prawo rzeczowe ustanowione na danej nieruchomości, dzierżawca, najemca oraz osoba uprawniona z tytułu posiadania własnościowego albo lokatorskiego prawa do lokalu. Ponadto uprawnionym do wystąpienia z roszczeniem jest również prokurator.

Wymienione powyżej podmioty mogą, zgodnie z art. 222 § 2 KC, może żądać określonego zachowania przez naruszającego. Mianowicie ustawodawca przewidział tutaj dwie możliwości: zaniechanie naruszenia, czyli w tym przypadku zaprzestania immisji, oraz przywrócenie do stanu poprzedniego zgodnego z prawem. W tym drugim wypadku chodzi np. o usunięcie odpadów wyrzuconych wcześniej na działkę sąsiada. Co więcej należy również zaważyć, iż jeżeli immisje wywołały inne szkody majątkowe (np. uszkodzenie garażu), wówczas poszkodowanemu przysługuje roszczenie o naprawienie szkody zgodnie z art. 415 i 416 KC.

Oczywiście każdy konflikt najlepiej jest zażegnać w sposób polubowny, jednakże kiedy nie jest to możliwe należy zwrócić się do właściwego sądu, który rozstrzygnie czy dane żądanie jest słuszne. Zawsze jednak warto znać swoje prawa oraz ich ograniczenia wynikające z praw innych osób. Znajomość taka pozwoli uniknąć wielu niepotrzebnych problemów.