Nowoczesne centra handlowe i ich miastotwórcza rola

W naszym kraju duże centra handlowe niestety niezwykle rzadko pełnią rolę miastotwórczą. Ale są też wyjątki. Popularne warszawskie centrum Złote Tarasy to dobrze zlokalizowany, dobrze prosperujący, wielofunkcyjny projekt, połączony z Dworcem Centralnym, który wypełnił pustkę architektoniczną i wykreował centrum miasta. Pamiętam jak projekt ewoluował, jak zmieniały się jego plany i ile problemów mieli kolejni inwestorzy – nie tylko z własnością ziemi, ale także z brakiem współpracy ze strony władz lokalnych. Po wielu latach Złote Tarasy spełniają miastotwórczą rolę, doskonale służąc zarówno konsumentom, jak i turystom.

Inwestycje o tak dużej skali to projekty wieloetapowe, złożone, skomplikowane, które wymagają bliskiej współpracy wielu stron. Architekci i inwestorzy dużych kompleksów handlowych mają więc bardzo trudne zadanie do spełnienia, bo oprócz dobrze zlokalizowanej działki i zapewnienia finansowania trzeba mieć też pomysł i dużo szczęścia, żeby go zrealizować w całości.

Przykładowym, istniejącym już projektem, którego właściciel stawiał od początku właśnie na jego miastotwórczą rolę, jest poznańska Galeria Malta. Dzięki wyjątkowemu projektowi i współpracy wielu stron obiekt ten uporządkował kilkanaście hektarów terenów w sercu miasta, a architekci i inwestor postarali się o zagospodarowanie całego areału, nasadzając m.in. 2 000 różnego rodzaju drzew. Galeria Malta, centrum zaprojektowane przez Pracownię Architektoniczną Ewy i Stanisława Sipińskich, ma wyjątkową lokalizację. To jedno z niewielu centrów handlowych w Polsce położonych w tak malowniczym miejscu - tuż nad jeziorem. Malta ma szczególne znaczenie dla mieszkańców Poznania, a także turystów. Jest to najpopularniejsze miejsce do spędzania wolnego czasu: jeździ się „na Maltę” na spacer, na spotkanie, by pobiegać, w coś pograć, odpocząć. Na sztucznym jeziorze odbywają się  zawody w kajakarstwie i wioślarstwie. Ale Malta to także inne atrakcje, w zależności od pory roku, narty wodne czy rolki, łyżwy czy sanki. Miejsce znane jest także na całym świecie z Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego Malta.

Architekci znakomicie wpisali Galerię Malta w miejsce o szczególnym znaczeniu dla mieszkańców Poznania. Centrum handlowe jest połączone z jeziorem rozciągającym się na 130 metrów długości deptakiem od ulicy Baraniaka – pierwsze takie rozwiązanie w Poznaniu. Architektura jest lekka, nieprzytłaczająca, a klienci, przed lub po zrobieniu zakupów, mogą korzystać z atrakcji na świeżym powietrzu. Galeria Malta także architektonicznie wykorzystuje atrybuty lokalizacji dzięki szklanej witrynie z pięknym widokiem na jezioro. Goście siedzący w strefie restauracyjnej mogą podziwiać uroki tego wyjątkowego krajobrazu.

Czytaj również: Rozpoczęto II fazę inwestycji University Business Park w centrum Łodzi

Galeria Malta znana jest także z szeregu akcji wykorzystujących strefę zieloną przed centrum, takich jak festiwal food trucków, kino letnie, pikniki rodzinne czy zabawy na specjalnie zaprojektowanym placu zabaw dla dzieci. Latem zeszłego roku mieszkańcy Poznania mogli uczestniczyć w „filmowych piątkach”, „aktywnych sobotach” czy „zielonych niedzielach”.

Drugim centrum handlowym o miastotwórczej roli jest planowane do rozbudowy Centrum Skałka w Tychach.

Marek Tryzybowicz, architekt z firmy Bose International, który projektował Centrum Handlowe Skałka, podkreślał fakt dbałości o unikalny dla miejsca charakter architektury i inspiracje, które czerpano z bezpośredniego otoczenia miejsca, jak również z kontekstu urbanistycznego w skali miasta. Architekci zaproponowali plac miejski – główny plac wejściowy do Centrum w ramach szerszego kontekstu urbanistycznego oraz amfiteatr akcentujący drugie wejście  do obiektu.  Lokalizacja, kształt i charakter Placu Głównego będzie już wkrótce interesującym przykładem współczesnej przestrzeni miejskiej, szczególnie, że Tychy nie posiadają centrum miasta. Place z fontannami, amfiteatrem, zielenią i elementami małej architektury staną się nie tylko wejściami do obiektu, ale równolegle będą miejscem spotkań i wypoczynku dla mieszkańców Tychów.

Kolejnym wyjątkowym projektem jest Forum Gdańsk. Będzie to wielofunkcyjny kompleks, złożony z kilku formatów architektonicznych. Całość wykreuje wrażenie pierzejowej zabudowy miasta. Powstaną wielkowymiarowe, ciekawie urządzone, wielopoziomowe i śródmiejskie place publiczne. Forum Gdańsk powstaje obecnie na 6-hektarowej działce, na terenie Targów Siennego i Rakowego w Gdańsku.

Często spotykam się także ze stwierdzeniem, że centra handlowe ‘zabijają’ handel przy głównych ulicach. Nie zgadzam się z tak ogólną oceną, a  współistnienie centrum handlowego z ulicą handlową nie musi oznaczać konkurencji i walki, a dzięki efektowi synergii i uzupełniającej się ofercie, może przynieść miastom wiele dobrego. Przykładem może być powstający właśnie CEDET (dawny SMYK), którego powierzchnia komercyjna jest kontynuacją oferty handlowej Chmielnej i Nowego Światu, w nowoczesnym wydaniu.

Dzięki przemyślanemu wpisaniu centrum handlowego w tkankę miasta, czy połączeniu ulicy handlowej z centrum handlowym można stworzyć cały nowy obszar w mieście – ożywić i odnowić centrum miasta. Synergia między ulicami i centrami handlowymi sprzyja rozwojowi miasta, a wsparcie ze strony władz lokalnych może wpłynąć na utworzenie atrakcyjnych ośrodków miejskich i handlowych.

Każda lokalizacja ma swoją historię. Mamy w Polsce, oprócz opisanych wyżej obiektów, znakomite projekty centrów handlowych, wpisanych w otoczenie, gdzie zarówno architekci, jak i inwestorzy dostosowali koncepcje do konkretnej lokalizacji, stworzyli obiekty nawiązujące do otoczenia i historii miejsca. Przykładami obiektów handlowych, które zmieniały tkankę miejską i pozytywnie wpłynęły na lokalną społeczność jest m.in. Manufaktura w Łodzi, płynnie łącząca funkcje zakupowe z kulturalnymi i rozrywkowymi. W 2017 r. do grupy obiektów miastotwórczych dołączy również Forum Gdańsk oraz Galeria Północna, powstająca obecnie na warszawskiej Białołęce.

Czytaj również: Blisko infrastruktury i blisko natury