Polskie przepisy budowlane dotyczące szkła w balustradach

Rodzaj stosowanego w balustradach oszklenia, jak również wytyczne dotyczące ich budowy określa Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Zgodnie z jego zapisami, balustrada przy schodach, pochylniach, balkonach, ale także portfenetrach i loggiach nie może mieć elementów o ostrych zakończeniach, a sama konstrukcja powinna przenosić obciążenia poziome, opisane w normie PN-EN 1990:2004. Ponadto jej wysokość, a także wypełnienie, muszą gwarantować ochronę przed wypadnięciem. W przypadku szklanych elementów balustrady, zastosowany materiał musi charakteryzować się podwyższoną wytrzymałością na uderzenie i tłuc się na drobne, nieostre kawałki. Tym samym mowa jedynie o szkle hartowanym termicznie. Choć treść rozporządzenia została zaktualizowana 1 stycznia 2018 roku, przepisy związane z balustradami nie uległy zmianom.

^{Balustrada samonośna zainstalowana w sytemie Trapani - fot. CDA Polska}

Metodologia, według której powinno być badane szkło płaskie, jest ujęta w normie PN-EN 12600:2004. Określa ona, na jakie kawałki powinna rozpadać się szyba po uderzeniu wahadłem udarowym, aby zostać sklasyfikowana jako jeden z rodzajów szkła,
a tych są trzy:

• Typ A – szkło odprężone float (gdy na skutek uderzenia dochodzi do powstania licznych spękań w postaci fragmentów o ostrych krawędziach);

• Typ B – szkło laminowane (gdy na skutek uderzenia powstają liczne spękania, jednak pozostają one przyczepione do międzywarstwy);

• Typ C – szkło hartowane (uderzenie powoduje rozpad szkła na liczne, małe odłamki o nieostrych krawędziach).

- Polskie przepisy jednak w żaden sposób nie rozróżniają, który rodzaj szkła będzie odpowiedni do instalacji mocowanych na zewnątrz budynku, na danej wysokości czy
w konstrukcjach poddawanych określonym obciążeniom – komentuje Joanna Kamuda, pełnomocnik Zarządu CDA Polska ds. Zakładowej Kontroli Produkcji. - Mowa jest jedynie
o tzw. szkle bezpiecznym. Z powodu braku jasnych i precyzyjnych wytycznych, polscy wykonawcy dla zachowania bezpieczeństwa, często bazują w swojej codziennej pracy na regulacjach niemieckich, które są dużo dokładniejsze w tym zakresie - podsumowuje.

Jak wyglądają regulacje niemieckie?

Jeszcze nie tak dawno na niemieckim rynku budowlanym obowiązywały tylko trzy dokumenty określające zasady techniczne w odniesieniu do sposobu mocowania oraz funkcji przeszklenia:

• przeszklenia mocowane liniowo – zasady opisane zostały w dokumencie TRLV, czyli Technische Regeln für Verwendung von linienförmig gelagerten Verglasungen

• przeszklenia mocowane punktowo – zasady opisane w dokumencie TRPV, czyli Technische Regeln für die Bemessung und Ausführung punktförmig gelagerter Verglasungen

• przeszklenia zabezpieczające przed wypadnięciem – zasady opisane w dokumencie TRAV, czyli Technische Regeln für die Verwendung von absturzsichernden Verglasungen (Zasady techniczne dotyczące zastosowania przeszkleń zabezpieczających przed wypadnięciem)

Mając na uwadze powyższy podział, balustrady stosowane przy schodach, oknach, na tarasach oraz balkonach, loggiach i spocznikach, uznawane są za przeszklenia zabezpieczające przed wypadnięciem, które podlegają pod wymagania opisane w TRAV, ponieważ traktowane są jako duże płaszczyzny szklane, które także przenoszą obciążenia, a zatem pełnią funkcję konstrukcyjną. - Zasady te obowiązują niezależnie od tego, czy balustrada mocowana jest
w budynku jedno, czy wielorodzinnym, biurowym czy też użyteczności publicznej – wyjaśnia Kamuda. - Natomiast o balustradach specjalnych, które charakteryzują się zwiększoną wytrzymałością na obciążenia, mowa jest wtedy, gdy zabezpieczają one obiekty ogólnodostępne dla tłumu, np. stadiony, sale koncertowe oraz sportowe, w tym także trybuny
– precyzuje pełnomocnik.

^{Montaż balustrady za pomocą słupkowego sytemu Corleone - fot. CDA Polska}

Czytaj również: Zmienia się prawo budowlane dotyczące warunków technicznych budynków

Dokument TRAV jest rozszerzeniem dla pozostałych dwóch, czyli TRLV oraz TRPV i definiuje trzy kategorie przeszkleń zabezpieczających przed wypadnięciem:

• kategoria A – pionowe przeszklenia mocowane liniowo bez poręczy lub rygla podokiennego;

• kategoria B – balustrady szklane nośne mocowane liniowo na dolnej krawędzi
  w zaciskowej konstrukcji;

• kategoria C – przeszklenia zabezpieczające przed wypadnięciem, których celem nie jest przenoszenie obciążeń poziomych, jednak w tym przypadku wyróżniane są jeszcze trzy podkategorie.

Kategoria konstrukcji a rodzaj szkła

Zgodnie z zaleceniami dokumentu TRAV, pojedyncze przeszklenia w ramach kategorii A powinny być wykonane ze szkła laminowanego VSG. Jeżeli jednak balustrada pełni funkcję powierzchni roboczej, tzn. narażona jest na bezpośrednie uderzenia, wykonana powinna być ze szkła VSG, hartowanego ESG lub laminowanego hartowanego. Ponadto TRAV określa także wskazaną grubość folii wykorzystywanej w laminacie (0,76 mm) oraz graniczne wielkości szklanej tafli. Z kolei szkło stosowane w balustradach z kategorii B powinno być laminowane lub hartowane, mieć kształt prostokąta i gładką powierzchnię. Nie może być także poddawane żadnym procesom obórki, które mogłyby je osłabić (jak np. emaliowanie) ani posiadać wycięć lub otworów innych, niż te, które należy wykonać pod montaż okuć.

Najdokładniej określono jednak rodzaj szkła, który może zostać wykorzystany w balustradach z kategorii C, czyli chroniących przed wypadnięciem, które nie przenoszą obciążeń poziomych. Wymagania ogólne stanowią, że pojedyncze przeszklenia powinny być wykonane ze szkła laminowanego VSG, lub ESG, gdyż narażone są na uszkodzenia mechaniczne. Natomiast balustrady mocowane liniowo wzdłuż dolnej krawędzi, muszą być dodatkowo chronione przed niezamierzonymi uderzeniami przez konstrukcję balustrady lub przyległe tafle. Warunek ten jest spełniony, jeśli odstęp pomiędzy poszczególnymi taflami nie przekracza 30 mm. Jeżeli jednak balustrada ze szkła laminowanego zamocowana została z pomocą okuć punktowych, ochrona krawędzi nie jest wymagana.

- Ze względu na występujące w ramach kategorii C podgrupy, funkcjonują również dodatkowe wymagania szczegółowe, zgodnie z którymi przeszklenia z podkategorii C1 (czyli mocowane punktowo) powinny być wykonane z prostokątnych formatek szkła laminowanego o maksymalnej wysokości wynoszącej 1 m. Do ich montażu powinno stosować się okucia z okrągłymi talerzykami po obu stronach szkła, które od tafli oddziela specjalna podkładka, czyli np. takie jak rotule z kolekcji Piemonte – komentuje Joanna Kamuda z CDA Polska. Mocowania muszą być wykonane ze stali nierdzewnej i charakteryzować się odpornością na obciążenia statyczne o wielkości minimum 2,8 kN. Co więcej, rotula musi być większa o przynajmniej 10 mm od średnicy otworów, zaś te powinny być oddalone od krawędzi szkła na odległość mieszczącą się
w przedziale 80-250 mm.

Czytaj również: Producenci wyrobów budowlanych mają obowiązek posiadać krajową lub europejską ocenę techniczną

^{Szklana balustrada, montaż z pomocą okuć punktowych Piemonte - fot. CDA Polska} 

Aktualne wymogi względem szklanych balustrad

Dokumenty TRLV, TRAV oraz TRPV funkcjonują obecnie raczej jako wskazówki projektowe, gdyż zostały opracowane na podstawie tzw. „zul-σ-KONZEPT”, czyli globalnego współczynnika bezpieczeństwa, co wiązało się z koniecznością przeprowadzania bardzo szczegółowych badań, a także posiadania specjalistycznej wiedzy. Obecnie najważniejsze wytyczne dotyczące montażu oraz produkcji przeszkleń zostały ujęte w serii norm DIM 18008, które są systematycznie wprowadzane od 2010 roku. Normy te zawierają wiele wytycznych ujętych już we wcześniejszych dokumentach i stanowią ich uszczegółowienie. W przypadku normy DIM-18008-4, która dotyczy właśnie szklanych balustrad ochronnych, wymagania co do stosowanego w projekcie szkła pozostały jednak bez zmian, podobnie jak wspominany już podział na trzy kategorie przeszkleń.

Balustrady a krajowa i europejska ocena techniczna

Szklane balustrady bardzo długo nie były objęte żadnym dokumentem, który w jasny i czytelny sposób precyzowałby  to, jak tego typu konstrukcje mogą zostać dopuszczone na rynek. W konsekwencji producenci uzyskiwali dla nich rekomendacje techniczne, wydawane przez akredytowane i notyfikowane instytucje takie jak np. Instytut Techniki Budowlanej, aby w jakikolwiek sposób potwierdzić ich właściwości użytkowe. Powodem tej sytuacji był fakt, ze szklane balustrady nie zostały uwzględnione w załączniku nr 1 do rozporządzenia CPR, a tym samym ich dopuszczanie do obrotu nie wymagało wystawienia deklaracji właściwości użytkowej (DWU), a tym samym uzyskania  krajowej lub europejskiej oceny technicznej. Nie było również możliwości przebadania ich na zgodność z normą, ponieważ taka nie istniała. Sytuacja ta zmieniła się pod koniec roku 2016, kiedy to zdecydowano, że wydanie DWU będzie konieczne także w przypadku balustrad. Choć początkowo zakładano, że okres przejściowy obowiązywać będzie przez 1,5 roku, czas ten został wydłużony do 30 czerwca 2019 roku. Oznacza to, że do tego czasu producenci tego wyrobu budowlanego nie są zobowiązani do sporządzenia deklaracji. Dopiero od połowy przyszłego roku dopuszczenie balustrady na rynek, jak również okuć pozwalających na jej montaż, będzie wiązało się z uzyskaniem dla nich deklaracji właściwości użytkowych, a za ca tym idzie - także oceny technicznej.