Uprawa owoców, warzyw i ziół w balkonowych skrzynkach

W pierwszym etapie prac zastanówmy się jak zagospodarować dostępną przestrzeń. Do wyboru mamy tradycyjne skrzynki balkonowe, które mocujemy na balustradzie  lub ustawiamy na posadzce. Bardzo dobrym rozwiązaniem są drewniane lub metalowe kratki mocowane do ściany, stanowiące bazę dla warzywnika pionowego. Na takiej kratownicy możemy zamocować skrzynki czy półki na doniczki. Będzie też ona stanowiła świetną podporę dla pnących roślin. W naszym ogródku przyda się także stolik i wygodne krzesła oraz o ile miejsce na to pozwala szafka lub skrzynia na narzędzia. Starajmy się wybierać sprzęty funkcjonalne, wytrzymałe i wykonane z naturalnych materiałów. Posłużą dłużej niż jeden sezon, co nie jest bez znaczenia dla naszego środowiska. 

Warunki uprawy

Uprawa roślin jadalnych jest możliwa właściwie na każdym tarasie lub balkonie, gdzie dociera światło słoneczne. Jedynym przeciwwskazaniem jest bezpośrednie sąsiedztwo z bardzo ruchliwymi ciągami komunikacyjnymi, gdyż zazwyczaj wiąże się ono z dużą ilością kurzu i innymi zanieczyszczeniami powietrza. Dla większości roślin dobrze jest wybrać jasne stanowisko, ale też takie, gdzie nie ulegną poparzeniu od nadmiaru słońca. Uprawa w miejscach cienistych może być zawodna. Wystawianie roślin na zewnątrz można rozpocząć dopiero gdy minie niebezpieczeństwo wystąpienia przymrozków – zazwyczaj termin ten przypada na 15-20 maja. 

Sposoby uprawy

Sposób uprawy zależy od czasu, jaki możemy na nią przeznaczyć. Nasiona części gatunków można wysiewać w maju bezpośrednio do skrzynek, w odstępach ok. 1cm, przysypując cienką warstwą ziemi. Rośliny te osiągną pełny rozwój około czerwca-lipca, w zależności od gatunku. Dla bardziej niecierpliwych najłatwiejsze będzie kupienie w maju gotowych młodych roślin w plastikowych doniczkach (rozsada), a następnie przesadzenie ich do większego pojemnika np. na balkonie. Taka rozsada ma już dobrze rozwinięty system korzeniowy i wykształcone pierwsze liście, omijamy więc etapy siewu i wstępnej pielęgnacji roślin. 

Podłoże i jego nawożenie

Rośliny uprawiane w pojemnikach najlepiej rosną w podłożu żyznym, przepuszczalnym i dobrze zaopatrzonym w składniki pokarmowe. Wymagania te spełniają dostępne na rynku uniwersalne podłoża do uprawy warzyw. Takie mieszanki są sterylne, mają odpowiednią kwasowość (pH), umożliwiają swobodny przepływ powietrza, a także często zawierają nawozy, które wystarczają roślinom w początkowym okresie wzrostu. Trzeba jednak pamiętać, że rośliny w donicach często podlewamy i wraz z wodą część składników pokarmowych jest wypłukiwana, w związku z tym w okresie intensywnego wzrostu polecane jest regularne nawożenie roślin raz w tygodniu, najlepiej nawozem płynnym zawierającym w składzie azot (N). Zamiast nawożenia płynnego można tuż po sadzeniu umieścić w podłożu nawóz długo działający, który najczęściej występuje w formie pałeczek. Pamiętać należy również o drenażu w donicach - na dnie należy umieścić warstwę drobnych kamyków lub keramzytu, alby zapewnić lepszy odpływ wody i zapobiec gniciu korzeni.

Nawadnianie

Najczęstszym problemem w uprawie roślin doniczkowych jest utrzymanie odpowiedniej wilgotności podłoża. Najlepiej, gdy wewnątrz pojemnika ziemia jest wilgotna, a na powierzchni lekko obeschnięta. Za duża ilość wody może doprowadzić do rozprzestrzeniania się chorób grzybowych bądź gnicia korzeni, za mała zaś powoduje więdnięcie roślin, zahamowanie wzrostu i obniżenie jakości liści i kwiatów. Rośliny podlewamy, gdy warstwa wysuszonego podłoża sięga ok. 2 cm głębokości. 

Soczyste warzywa 

Uprawa warzyw kojarzy nam się głównie z ogrodem, większą plantacją czy wręcz potrzebą posiadania szklarni, a wbrew pozorom niektóre z warzyw z powodzeniem można uprawiać na balkonach czy tarasach. Najprostszą metodą uprawy jest wysianie nasion warzyw do pojemników wypełnionych podłożem. W ten sposób dość szybko uzyskamy np. koper, rukolę czy seler listkowy, których aromatyczne liście podkreślą smak wielu potraw. Z nasion uzyskamy także dekoracyjne i smaczne jednoroczne warzywne pnącza – groch i fasolę.

Czytaj również: Kilka porad - jak założyć ogródek na balkonie

Uniwersalnym dodatkiem do wielu potraw, który powinien zagościć na balkonie jest również pietruszka naciowa. Warzywo to jest wykorzystywane głównie do dekoracji gotowych dań, ale warto go użyć także jako bazę do sałatek czy rodzimej wersji pesto, ponieważ prócz intensywnego aromatu jest cennym źródłem witaminy C. Doniczkę z pietruszką można przenieść jesienią na parapet okienny i korzystać z tego zielonego bogactwa także w czasie zimy. 

Szczególnie atrakcyjne na małej powierzchni są warzywa wytwarzające ładne owoce, które oprócz wartości odżywczej zapewniają także ucztę dla oczu. Czerwone, drobne papryki bądź pomidory koktajlowe o małych, lecz bardzo soczystych i słodkich owocach są już spotykane na balkonach. Fioletowe, gruszkowate owoce bakłażana, czy zielone cukinie będą ciekawym urozmaiceniem tego zestawu i na pewno stworzą namiastkę wiejskiego ogrodu w mieście. Polecane są do tego odmiany miniaturowe, które charakteryzują się mniej intensywnym wzrostem i nie wymagają dodatkowego przycinania. Gotową rozsadę tych roślin trzeba przesadzić do większych pojemników, uważając by nie uszkodzić ich systemu korzeniowego. Wybierając nawóz do zasilania warzyw należy zwrócić uwagę na zawartość w nim potasu (K), który odpowiada za uzyskanie smacznych i ładnych owoców.

Rekomendowane rośliny: pietruszka naciowa, papryka, pomidor koktajlowy, cukinia, bakłażan

Aromatyczne zioła

Zioła są niezastąpionymi roślinami na balkonie czy tarasie. Różnobarwne ulistnienie, bogactwo barw kwiatów i intensywny zapach decydują o ogromnym zainteresowaniu tą grupą roślin. Dzięki ziołom możemy się przenieść w najdalsze zakątki świata – do Włoch pachnących bazylią, Grecji z aromatycznym oregano czy krajów orientu orzeźwiających zapachem trawy cytrynowej i curry. 

^{Rozmaryn, tymianek i kocanka włoska curry}

Czytaj również: Zachowaj kontakt z przyrodą i stwórz piękny, ukwiecony ogród na balkonie

Z ziół jednorocznych do wyboru są różne rodzaje bazylii, majeranek ogrodowy, kolendra siewna bądź też cząber ogrodowy. Spośród ziół wieloletnich najbardziej popularne są tymianek, rozmaryn, szałwia czy mięta pieprzowa. Rozsada tych roślin jest dostępna w sprzedaży, należy ją tylko przesadzić do większych pojemników. Uprawiając miętę na balkonach lepiej jest zapewnić jej oddzielną donicę, ponieważ zazwyczaj mocno się rozrasta i „zagłusza” inne rośliny. Na rynku oprócz tych tradycyjnych gatunków pojawia się ostatnio wiele ciekawostek, np. mięty smakowe – od pomarańczowej i truskawkowej po bananową i czekoladową. Liście tych roślin znajdują zastosowanie w letnich sałatkach bądź koktajlach. Te ostatnie z powodzeniem orzeźwią także zioła o intensywnym cytrynowym zapachu, jak np. melisa lekarska czy trawa cytrynowa (palczatka). Z kolei macierzanka cytrynowa to niezwykle udane połączenie aromatu cytryny z korzennym i lekko gorzkawym smakiem tymianku pospolitego.

Wymienione zioła charakteryzują się też zróżnicowanym pokrojem, czym można urozmaicić kompozycję roślin balkonowych. Melisa oraz mięta to byliny o gęstym ulistnieniu, które jak większość popularnych ziół wymagają lekkiego przycinania szczytów pędów, w celu ich rozkrzewienia i zagęszczenia. Trawa cytrynowa dorasta do kilkudziesięciu centymetrów i tworzy luźną kępę, natomiast macierzanka jest niską krzewinką o bardzo drobnych liściach, o barwie od zielonej, poprzez biało obrzeżoną, po zielonożółtą (odmiany ’Doone Valley’, ‘Sliver Queen’, ‘Lemon’). Dodatkowym atutem niewielkiej macierzanki jest piękny, różowy kolor kwiatów, które tworzą gęsty dywan. 

^{Mięta kędzierzawa (Mentha spicata)}

Ciekawą propozycją dla amatorów przypraw na balkonie jest kocanka włoska, określana często mianem „curry” ze względu na specyficzny, korzenny zapach ziela, który przypomina popularną indyjską mieszankę przypraw. Kocanka charakteryzuje się pięknym, srebrnym ulistnieniem i zwartym pokrojem, co czyni ją także rośliną bardzo dekoracyjną.

^{Szałwia Lekarska (Salvia Officinalis)}

W ostatnich latach ogromną popularnością cieszy się również stewia – roślina zawierająca w swoim składzie specyficzne związki glikozydowe, które nadają jej słodki smak, przez co stosowana jest jako naturalny słodzik. Świeże liście stewii mogą być dodatkiem do sałatek, a z kolei suszonymi, sproszkowanymi liśćmi można posłodzić herbatę lub kawę. 

Rekomendowane zioła bio: mięta, tymianek, rozmaryn, sage, melisa cytrynowa. 

Owocowy raj

Poziomki, truskawki, maliny, a nawet śliwki i jabłka są także w zasięgu ręki każdego, kto dysponuje chociaż balkonem. Jest to atrakcja szczególnie dla dzieci, które mogą cieszyć się owocami od końca wiosny aż do jesieni. Obecnie w sprzedaży są odmiany wiszące poziomek i truskawek, które oprócz smakowitych owoców zapewniają też piękną dekorację balkonu. Do truskawek tego typu należy odmiana ‘Albion’. Wśród malin na szczególną uwagę zasługuje karłowa odmiana 'Ruby Beauty’, która charakteryzuje się niskim wzrostem (do 50 cm) i smacznymi owocami. 

Do uprawy na niewielkich powierzchniach poleca się karłowe drzewka owocowe, które cechują się małym przyrostem, dzięki czemu są łatwiejsze w uprawie. Drzewka na wiosnę są obsypane jest kwiatami, a jesienią licznymi, dorodnymi jabłkami. Uroku balkonowi czy tarasowi doda też montaż niewielkiej kratki, która będzie podtrzymywała pędy winorośli lub aktinidii, a jednocześnie zapewniała odrobinę cienia do odpoczynku w upalne dni.

Sadząc na balkonie rośliny wieloletnie, do których należą popularne owoce, należy zapewnić im odpowiednie warunki, by mogły przetrwać dłuższy czas. Ważną sprawą jest przygotowanie miejsca uprawy. Dla truskawek czy poziomek wystarczy donica o średnicy ok 30 cm, ale już dla maliny czy drzewek owocowych niezbędny jest większy i głęboki pojemnik, z grubszą warstwą drenażu. Dodatkowo dobrze jest wyłożyć całe wnętrze donicy cienką warstwą styropianu, który ochroni system korzeniowy przed przemarznięciem i umożliwi roślinie przetrwanie okresu zimy. Odmiany roślin sadowniczych przeznaczone do upraw balkonowych nie wymagają ponadto dodatkowych zabiegów pielęgnacyjnych, w razie potrzeby można je ewentualnie lekko przyciąć.

Rekomendowane rośliny: drzewka owocowe karłowe śliwa, morela, nektarynka, brzoskwinia oraz poziomki, truskawki.  

Wybierając rośliny do naszego domowego ogródka zwróćmy szczególną uwagę na informacje i zalecenia producentów zamieszczone na opakowaniach  dotyczące uprawy i pielęgnacji.   

Czytaj również: Już czas przygotować balkon na sezon

_{Źródło: Poradnik „Smakowite rośliny” dr inż. Małgorzata Mirgos Katedra Roślin Warzywnych i Leczniczych, Instytut Nauk Ogrodniczych Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie oraz zalecenia producentów roślin dla Leroy Merlin.}