Zasiedzenie jako forma nabycia własności w polskim prawie cywilnym

Posiadacz danej rzeczy nie może być jej właścicielem. Jest tak dlatego, gdyż zasiedzenie skutkuje przeciwko właścicielowi (art 172 § 1 KC). Zgodnie z obecnym stanem prawnym, posiadaczem samoistnym rzeczy może być zarówno osoba fizyczna, osoba prawna, jak i jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej.

Ustawodawca postanowił, iż przez zasiedzenie można nabyć następujące prawa rzeczowe:

1. własność nieruchomości (art. 172-173 KC);

2. własność rzeczy ruchomej (art. 174 KC);

3. udział we współwłasności;

4. ustanowione wcześniej użytkowanie wieczyste (zob. uchw. SN (7) z 11.12.1975 r., CZP 63/75, OSNC 1976, Nr 12, poz. 259);

       5. służebność gruntową, jeśli polega ona na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia (art. 292 KC).

Najczęściej jednak zasiedzenie dotyczy prawa własności nieruchomości. Rzadziej spotyka się zasiedzenie prawa własności rzeczy ruchomej, natomiast pozostałe przypadki mają miejsce jedynie w sporadycznych sytuacjach. Zgodnie z obecnym stanem prawnym, aby możliwe było nabycie własności ruchomości poprzez zasiedzenie, muszą nastąpić wymienione w ustawie (Kodeksie cywilnym) przesłanki:

1. osoba, pragnąca dokonać zasiedzenia powinna być posiadaczem samoistnym (art. 336 KC);

2. osoba ta musi działać w dobrej wierze, tzn. pozostawać w błędnym, ale usprawiedliwionym przekonaniu, iż przysługuje mu wykonywane prawo; dobra wiara musi istnieć nieprzerwanie od wejścia w posiadanie rzeczy, w przeciwnym razie zasiedzenie nie jest możliwe;

3. upływ terminu 3 lat od chwili wejścia w posiadanie samoistne rzeczy.

   
   

Należy również dodać, że możliwe jest doliczenie czasu posiadania swojego poprzednika prawnego (art. 176 KC). Jednakże aby było to możliwe, poprzednik również przez cały okres władania rzeczą powinien działać w dobrej wierze. Jak już wcześniej wspomniano, możliwe jest również nabycie własności nieruchomości w drodze zasiedzenia. Ustawodawca nie rozróżnia rodzajów nieruchomości na gruntową, lokalową czy budynkową – stąd też wszystkie typy mogą zostać nabyte w omawiany sposób. Należy jednak zwrócić uwagę, iż nie można nabyć prawa własności w drodze zasiedzenia części składowej nieruchomości. Zasiedzenie prawa własności nieruchomości możliwe jest po kumulatywnym spełnieniu przesłanek określonych w art. 172 KC. Mianowicie są nimi:

1. posiadanie samoistne;

2. upływ określonego terminu – w przypadku dobrej wiary jest to 20 lat, natomiast, jeżeli posiadacz działa w złej wierze – 30 lat; przy czym istotne jest istnienie dobrej lub złej wiary jedynie w chwili objęcia rzeczy w posiadanie.

   
   

Wyżej wskazane terminy mogą ulec zarówno zawieszeniu, jak i przerwaniu. Możliwe jest również doliczenie okresu posiadania poprzednika prawnego (art. 176 § 1 KC). Jednakże w przypadku posiadania w złej wierze, doliczenie czasu możliwe jest tylko w przypadku, gdy łączny czas władania rzeczą wynosi co najmniej 30 lat. Co więcej, regulacja ta znajduje również zastosowanie w sytuacji dziedziczenia – ustawowego i testamentowego (art. 176 § 2 KC). Podstawowym skutkiem zasiedzenia jest nabycie prawa własności (nieruchomości, jak i rzeczy ruchomej), udziału we współwłasności, użytkowania wieczystego lub służebności gruntowej.

Nabycie tego prawa następuje z upływem określonego w ustawie terminu, z mocy samego prawa. Innymi słowy, po upływie wskazanego przez ustawodawcę terminu, prawo dotychczasowego właściciela rzeczy wygasa. Jak widać zasiedzenie to bardzo pożyteczna instytucja prawa cywilnego. Pozwala ona bowiem na prawne potwierdzenie stanu faktycznego władztwa nad daną rzeczą. Mobilizuje także obecnego właściciela do interesowania się swoimi składnikami majątku, gdyż w przeciwnym razie mogą one po pewnym czasie stać się własnością kogoś innego.